همراه با حافظان حیات وحش در دل آفریقا

دوات آنلاین-سرتیپ ونانت مامبیری 35ساله و پدر چهار فرزند، صدوپنجاهمین نگهبان در 10 سال گذشته است که در راه محافظت از گوریل‌ها، فیل‌ها و دیگر حیوانات در پارک ملی ویرونگا، جان خود را از دست می‌دهد. او و همکار کنگویی‌اش حین انجام مأموریت به محاصره گروهی از شبه‌نظامیان محلی درآمدند و مدت کوتاهی پس از دستگیری، اعدام شدند.

 برای امانوئل میرودی، مدیر بلژیکی این پارک که در سال 2014 خودش به دست گروه‌های شبه‌نظامی زخمی شد، کشته‌شدن این دو نگهبان در قدیمی‌ترین پارک قاره آفریقا در جمهوری دموکراتیک کنگو یکی دیگر از اتفاقاتی است که نشان می‌دهد او و همکارانش در راه حفاظت از حیات وحش چه خطراتی پیشِ‌رو دارند؛ خطراتی که در کشورهای متعدد آفریقایی مانند سودان جنوبی، جمهوری آفریقای مرکزی، کنگو، اوگاندا، چاد و تانزانیا به‌وضوح دیده می‌شود. میرودی درحالی‌که غمی سنگین در چهره‌اش دیده می‌شود، می‌گوید: «ما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم این‌گونه خسارت‌ها را در یکی از خطرناک‌ترین شغل‌های دنیا جبران کنیم». او با بیان اینکه گاهی اوقات وضعیتی کاملا جنگی بر این پارک ملی حاکم می‌شود، این‌طور درباره آینده صحبت می‌کند: «ما در حال آموزش صد نگهبان جدید هستیم و سال آینده نیز این تعداد به بیش از 120 نفر می‌رسد. با وجود تمام این خطرات، ما همچنان متعهد و خوش‌بین هستیم».

شلیک شبه‌نظامی‌ها به حیوانات

نبرد بر سر حیات وحش در مرکز آفریقا به‌حدی شدت گرفته که گروه‌های مسلح شبه‌نظامی به راحتی فیل‌ها و کرگدن‌ها را هدف قرار می‌دهند و محافظان آنها را نیز بی‌درنگ به قتل می‌رسانند. چند ماه پیش در درگیری شدیدی که در پارک ملی گارامبا در جمهور دموکراتیک کنگو شکل گرفت، سه نگهبان جان خود را از دست دادند. این شبه‌نظامیان یک خلبان انگلیسی را نیز در تانزانیا کشته بودند. این نگهبانان برای سازمان «پارک‌های آفریقایی» فعالیت می‌کردند؛ سازمانی مردم‌نهاد در ژوهانسبورگ که با کمک‌های دولت‌های آفریقایی، مقامات نظامی آفریقای جنوبی و دیگر کشورها را برای آموزش نگهبانان به 10 پارک حیات وحش در سراسر آفریقا نیرو می‌فرستد.

گارامبا مرکز تجارت حیات وحش

بنا به گفته پیتر فارنهد، مدیر پارک‌های آفریقایی، گارامبا درحال‌حاضر به مرکز تجارت غیرقانونی حیات وحش در آفریقا تبدیل شده است. فارنهد درباره خطرات این کار می‌گوید: «در هفت سال گذشته بیش از 30 نفر را در گارامبا از دست داده‌ایم. سالانه صدها فیل به دست نیروهای شبه‌نظامی کشته می‌شوند. این آخرین و درواقع ناامن‌ترین مقر فیل‌ها و زرافه‌ها در کنگو محسوب می‌شود. زندگی برای محافظان حیات وحش در برخی از کشورها به‌قدری سخت شده که حتی کار آنها از ارتش‌های ملی نیز خطرناک‌تر شده است». پشت این شکارهای غیرقانونی و کشتار محافظان در پارک‌های ملی، شبکه قدرتمندی از خلاف‌کاران، شبه‌نظامیان، ارتش‌های دولتی و سیاست‌مداران فاسد هستند که کشورهایشان در مرکز آفریقا شرایط نابسامانی دارند. بنا به گفته تحلیلگران امنیتی، در یک دهه گذشته بازیگران جدیدی وارد این تجارت پرسود و البته غیرقانونی شده‌اند. همه این گروه‌ها در کنار یکدیگر سالانه از فروش عاج فیل‌ها، شاخ کرگدن‌ها و دیگر بخش‌های حیات وحش نزدیک به 20 میلیارد دلار به دست می‌آورند که بخش زیادی از آن را صرف جنگ، تروریسم و جنایت می‌کنند.

حجم بالای این خشونت‌ها موجب تعجب طرفداران محیط زیستی شده که تا یک دهه پیش به توانایی‌های نگهبانان خود افتخار می‌کردند. در برخی از مناطق حجم خشونت‌ها به حدی زیاد بوده که آنها خود را در بطن یک جنگ تمام‌عیار مشاهده می‌کنند. اتاق فکر کتهام در لندن به‌تازگی در گزارشی با بیان اینکه شکارهای غیرقانونی درحال‌حاضر در حد بسیار وسیعی گزارش می‌شود، به بیان این مطلب پرداخت که گروه‌های شبه‌نظامی با کمک سلاح‌های پیشرفته خود در فقط یک هفته 86 فیل را در سودان و چاد قتل‌ عام کردند. بنا به این گزارش، بدون شک گروه‌های سازمان‌یافته و بازیگران مسلح غیردولتی در پشت چنین حملاتی قرار دارند.

یک شرکت امنیتی در آمریکا سال 2014  با انجام تحقیقاتی گسترده به این نتیجه رسید که درحال‌حاضر عاج فیل‌ها برای شبه‌نظامیان و شورشیانی که به‌دنبال سلاح و مهمات بیشتر در آفریقای مرکزی هستند، حکم پول رایج را دارد. بنا بر این گزارش، نیروهای امنیتی دولتی در جمهوری دموکراتیک کنگو در ازای دریافت عاج، گروه‌های شورشی در سراسر این قاره را مسلح می‌کنند. گروه‌هایی مانند بوکوحرام و الشباب با این تجارت غیرقانونی در ارتباط هستند، اما حجم فعالیت آنها هنوز مشخص نیست.

آغاز شکارهای غیرقانونی از سودان

گفته می‌شود بیشتر شکارهای غیرقانونی از سودان آغاز شد؛ جایی که شبه‌نظامیان مرتبط با نسل‌کشی دارفور در دهه 90 میلادی با آغاز کشتار حیات وحش، اقدامات نظامی خود را در کشورهایی مانند کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو گسترش دادند. یکی از دلایل حضور سودانی‌ها در این تجارت، ارتباط شبه‌نظامیان با چینی‌هایی بود که به‌واسطه تجارت سودآور ساخت‌و‌ساز، وارد این منطقه شده بودند و می‌توانستند با مصونیت کامل با بازارها در آسیا ارتباط برقرار کنند. از طرف دیگر، گروه‌های شبه‌نظامی سومالیایی که در کنترل دولت‌ها قرار ندارند، به‌راحتی می‌توانند این کالاها را از طریق دریا منتقل کنند.