قوانینی که طراحان لباس برای حفظ آثار خود باید بدانند

دوات آنلاین-قطعا در هر رشته و شغلی آگاهی‌های حقوقی باعث پیشگیری از یکسری آسیب‌ها می‌شود. جهان اطراف پر از نیرنگ‌هایی است که می‌تواند موجب آسیب‌خوردن یک طراح مد و لباس شود. موضوع داغ سرقت طرح، ذهن بسیاری از طراحان جوان را در سراسر جهان مشغول کرده است و این موضوع همیشه به طراحان لطمه وارد می‌کند. بنابراین در قدم نخست باید از طرحی که برای آن زحمت کشیده‌اید حفاظت کنید.

اثر خود را ثبت کنید

اولین و مهم‌ترین قدم این است که اثر هنری شما ثبت شود. قوانینی وجود دارد که بلافاصله پس از خلق اثر شما تا حدی از آن محافظت می‌کند اما به‌ثبت رساندن آن برای طرح شکایت در دادگاه درصورت کپی‌شدن بسیار مهم است. اگر اثر شما پیش از آن‌که از روی آن کپی شده باشد، به ثبت رسیده باشد دادگاه قادر است تمام هزینه‌های قانونی و خسارتی را که به شما وارد شده پرداخت کند. اما اگر اثر شما ثبت نشده باشد حتی اگر برنده دادگاه شوید نمی‌توانید هزینه‌های قانونی را طلب کنید.

درست است که ثبت اثر روندی طولانی دارد و شاید خسته‌کننده باشد اما این کار حفاظت بیشتری از اثر شما انجام می‌دهد.

کنوانسیون برن و قانون ایران

نکته دیگر قراردادهایی است که طراحان منعقد می‌کنند. کنوانسیون برن که حقوق مادر در زمینه مالکیت‌های ادبی و هنری به شمار می‌رود با پذیرش اصل حمایت بدون تشریفات اعلام کرده است هیچ اقدامی از جمله ثبت را برای حمایت‌های خود لازم نمی‌داند (بند دوم ماده 5) به‌همین دلیل در بسیاری از کشورها رعایت تشریفات ثبتی اجباری نیست.

طبق قانون ایران نیز همین وضع در کشور ما حکمفرما است. ماده 21 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان با این‌که تعیین مرجع ثبت و تشریفات آن را تکلیف هیات وزیران دانسته است، اما مراجعه  پدیدآورندگان به آن را الزامی تلقی نکرده و با استفاده از واژه "می‌توانند" به اختیاری بودن ثبت تاکید کرده است.

بر اساس ماده 21:"پدیدآورندگان می‌توانند اثر و نام و عنوان و نشانه ویژه اثر خود را در مراکزی که وزارت فرهنگ و هنر با تعیین نوع اثر آگهی می‌نماید، به ثبت برسانند."

با این حال بیشتر حقوقدانان تصریح کرده‌اند نمی‌توان ثبت را افزون بر ایجاب و قبول، عنصر سومی برای تحقق عقد دانست. به‌عبارت دیگر عقد مزبور حتی بدون ثبت منعقد می‌شود ولی قدرت عمومی از این‌گونه قراردادها حمایت نمی‌کند. به این معنا که در صورت طرح دعوی بر مبنای چنین معامله‌ای  مدعی باید اصل وقوع آن را برای دادگاه ثابت و بعد حقوق مترتب بر آن را مطالبه کند.

این در حالی است که اگر این معامله در مراجع قانونی ثبت شده باشد نه تنها بار اثبات ادعا بر دوش مدعی نیست و می‌تواند به‌صورت مستقیم حقوق خود را مطالبه کند بلکه این طرف مقابل است که اگر سخنی دارد باید اثبات آن را عهده‌دار شود.

در اینجا نیز حداقل سودی که از ثبت آثار مورد حمایت می‌توان برد، انتقال بار اثبات دعوی بر دوش طرف دیگر، سرعت وصول به حق و تعیین زمان شروع حمایت‌ها است.

آثار مشابه

در برخی موارد ممکن است دو اثر مشابه توسط دو پدیدآورنده به وجود آمده باشد. در این‌گونه موارد علاوه بر بار اثبات اصل تعلق اثر، اثبات تعلق زمانی نیز دست‌کم از نظر حقوق معنوی پدیدآورنده دارای اهمیت است و این مهم جز از طریق ثبت قابل دستیابی نیست.

برای چه‌کسی طراحی می‌کنید

باید دقیقا بدانید اثر را برای چه‌کسی طراحی می‌کنید. به‌عنوان یک طراح و هنرمند حقوق اثر شما به‌واسطه قراردادتان مشخص خواهد شد. می‌توانید حق استفاده مجدد از اثر را در قرارداد ذکر یا کلیه حقوق مادی و معنوی اثر را به مشتری واگذار کنید.

توافقی که تحت آن درخصوص حقوق معنوی و مادی اثر با مشتری انجام می‌دهید، کاملا به شما مربوط است اما پس از امضاء توافق واگذاری حقوق به مشتری برای استفاده مجدد از آن طرح به اجازه مشتری خود نیاز خواهید داشت. اگر قرارداد ارائه حق کپی‌رایت به مشتری را عنوان کرده‌اید مشتری شما کلیه حقوق کپی‌رایت شما را در اختیار دارد که شامل تمام فایل‌ها  و طرح‌های متفاوت از ایده اولیه تا طرح نهایی می‌شود. در برخی موارد مشتری تمایل دارد هویت شما به‌عنوان طراح ناشناس بماند و چون شما از یکسری از حقوق قانونی خود طرف‌نظر می‌کنید، می‌توانسد حق‌الزحمه بیشتری طلب کنید.