شوک ‌‌اشتباهی کریم‌ باقری

دوات آنلاین -در بازی پرسپولیس با فولاد خوزستان، مدافع تیم سرخ‌ پوش پایتخت در دقیقه 62 به تصمیم داور اعتراض داشت و در حالی‌که به نظر می‌رسید عصبانیت و دلخوری او از داور در حال خارج شدن از کنترل اوست، کریم باقری از کادر فنی تیم با رفتاری خارج از انتظار و اعمال خشونت بدنی تلاش کرد تا او را زودتر آرام کند.

نرگس عزیز، کارشناس ارشد مشاوره با مقدمه بالا در خراسان نوشت: شاید شما هم با دیدن این صحنه با خود فکر کنید که وقتی بازیکنی مانند کنعانی ‌زادگان کنترل رفتار خود را از دست می‌دهد، چه واکنشی باید به او نشان داد؟ به طور کلی، رفتار اصولی با چنین آدم عصبانی از منظر روان‌شناسی باید چطور باشد که تا چند دقیقه بعد این فرد از رفتارش پشیمان نشود؟ واضح است که شاید اگر این بازیکن به اعتراض‌هایش ادامه می‌داد، اخراج می شد.

وضعیت مغز به وقت انفجار عصبانیت

بهتر است در قدم اول نگاهی به اتفاقاتی بیندازیم که در مغز در زمان عصبانیت می‌افتد تا بهتر متوجه شویم که چه رفتارهایی می‌تواند به مدیریت رفتار در چنین موقعیت‌هایی کمک کند. در زمان عصبانیت، بخشی از مغز ما به نام آمیگدالا تحریک می‌شود. آمیگدالا بخشی است که باعث ایجاد واکنش‌های هیجانی مانند داد زدن در ما می‌شود. در حالت عادی و عصبانیت مختصر اما تنها این آمیگدالا نیست که رفتار ما را تعیین می‌کند.

بخش دیگر مغز که در این زمان فعال است، بخش پیشانی است. بخش پیشانی به ما یادآوری می‌کند که پیامد رفتار ما چه می‌تواند باشد یا تجربه‌های قبلی ما در این وضعیت به چه صورت بوده است. تعامل بین آمیگدالا و بخش پیشانی کمک می‌کند تا بتوانیم انتخاب بهتری داشته باشیم و از تکرار اشتباهات قبلی خود جلوگیری کنیم. اما در برخی موقعیت‌ها ارتباط بین این دو بخش مختل می‌شود.

وقتی فرد به شدت عصبانی است، آمیگدالا واکنش شدیدتری نشان  می دهد و رابطه‌اش با بخش پیشانی قطع می‌شود. این قطع رابطه با بخش پیشانی باعث می‌شود تا فرد نتواند به پیامدهای رفتار خود فکر کند و در نتیجه رفتاری خارج از کنترل از خود بروز می‌دهد.

این 2 نکته مهم را در نظر بگیرید

پیش از بررسی رفتار کریم باقری و حرف از این که چه واکنشی در این شرایط، انتخاب بهتری است، ضروری است که دو نکته را در نظر داشته باشید.

 نکته‌ اول این که در برابر افرادی که از شدت عصبانیت، کنترل خود بر رفتارشان را از دست می‌دهند، تاکید بر پیشگیری است. به این معنی که فرد با انجام تمرینانی، مواردی که او را تحریک می‌کند، شناسایی و بتواند آن ها را مدیریت کند. در واقع با این آموزش‌ها تلاش این است که به فرد مهارت‌هایی آموزش داده شود تا از قطع ارتباط بین آمیگدالا و بخش پیشانی جلوگیری شود تا دیگر در آن موقعیت قرار نگیرد. چرا که بعد از وقوع انفجار عصبانیت، صحبت از مدیریت رفتار معنای چندانی ندارد.

 نکته‌ دوم «موقعیتی» است که فرد دچار حملات خشم این چنینی می‌شود. به این معنی که وقتی فرد در زمین فوتبال چنین موقعیتی را تجربه می‌کند با شرایطی که فرد در خانه و در برابر همسر چنین حمله خشمی را تجربه می‌کند، به صورت کلی متفاوت است. در این مطلب تمرکز ما صرفا در موقعیت‌هایی چون بازی‌های ورزشی است؛ یعنی موقعیت‌هایی که رفتار فرد تحت نظارت داور است و وسیله خطرناکی دم دست او نیست و در نتیجه احتمال این که بتواند به خود یا دیگری آسیبی جدی وارد کند، کم است.

رفتار باقری نادرست بود چون...

به رفتار کریم باقری به دلایل متعددی انتقاد وارد است. کنعانی‌زادگان وسط زمین بازی ،کنترل رفتارش را از دست داده و در حال پرخاشگری کلامی به داور است. در این بین باقری برای این‌که او زودتر خودش را جمع و جور کند، دست به خشونت بدنی و خشونت کلامی می‌زند. البته که به نظر می‌رسد این برخورد تند از جانب او باعث می‌شود کنعانی‌زادگان خودش را تا حدی جمع و جور کند اما به چه قیمتی؟

بخش زیادی از تماشاگران فوتبال را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. یعنی افرادی که در حال آموختن مهارت‌های اجتماعی هستند. این نوجوانان در زمان دیدن رفتار باقری چه برداشتی از ماجرا خواهند داشت؟ این که اعمال خشونت جایز است؟ این که اگر تصور می کنی که می‌خواهی به فرد مقابل کمک کنی(در این مورد پیشگیری از اخراج بازیکن در نتیجه اعتراض‌های خارج از کنترل او به داور) می‌توانی با او هر رفتاری داشته باشی؟ این‌ها فقط چند مورد از برداشت‌هایی است که کودکان و نوجوانان  می توانند با دیدن چنین رفتاری از کریم باقری داشته باشند. اما شاید با خود تصور کنید که پس رفتار درست چیست؟

در زمین فوتبال، دیدن پیامد رفتار بد نیست

اگر رفتار درست در چنین موقعیتی را رفتاری اخلاقی با پیامدهای مثبت طولانی‌مدت در نظر بگیریم، قطعا در این شرایط مداخله حداقلی(صدا زدن کنعانی‌زادگان بدون توهین توسط کادر فنی) توصیه می‌شود. درست است که در این صورت احتمال اخراج او افزایش می‌یافت اما یادمان باشد روبه‌رو شدن با پیامد ناخوشایند در نتیجه رفتار ناشایست یکی از بهترین روش‌ها در عبرت گرفتن از ماجراست. عبرت گرفتنی که می‌تواند از تکرار ماجرا در آینده پیشگیری کند.

این عبرت گرفتن البته که تنها شامل کنعانی‌زادگان نمی‌شود، شامل حال پرسپولیس و دیگر تیم‌های فوتبال هم خواهد شد؛ این‌که به بحث پیشگیری در موضوع مدیریت خشم و رفتار بازیکنان خود بیشتر توجه کنند تا هزینه کمتری بابت رفتارهای نادرست بازیکنان خود داشته باشند. در عین حال که پیام روشنی هم برای تماشاگران دارد. رفتار ناشایست، پیامد ناخوشایند دارد و البته که مسئولیت رفتار هر یک از ما در درجه اول با خود ماست و قرار نیست بزرگ تری در کنار ما، دنبال جمع و جور کردن ما در زندگی باشد.