دریاچه جوان کویر لوت شهداد؛ همه اطلاعاتی که لازم دارید

دوات آنلاین -اگر دیدن یک دریا در دل کویر رویای کویرنشینان بوده باشد، حالا مدتی است این رویا به طرز عجیب و غریبی تعبیر شده و در دل کویرلوت شهداد، همان کویری که چندسال پیاپی گرم‌ترین نقطه جهان لقب گرفته، از یک سال و نیم پیش، دریاچه‌ای شگفت‌انگیز به وسعت ۶۰هکتار و عمق شش تا هفت متر به‌وجود آمده که به واسطه همین عمر کوتاه، دریاچه جوان نام گرفته ‌است.

جام جم نوشت: جوانی این دریاچه نوپدید را باید پای یکی از شگفتی‌های طبیعت بگذاریم که این بار در گوشه‌ای از خاک کشورمان خودش را نشان داده و نتیجه‌اش ظهور نگین آبی‌فیروزه‌ای رنگی است که بر تن لوتِ برهنه و خشک و بی آب و علف می‌درخشد! دریاچه‌ای که اگر عمرش به این دنیا باشد، می‌تواند کرور کرور مسافر با خودش به دل کویر بیاورد و میزبان گردشگرانی شود که در دورترین تصورات‌شان هم، وسط کویر به آب نمی‌رسند.

قصه تولد دریاچه جوان در شهداد

گندم‌بریان یا ریگ‌ سوخته؟ شما با هر نامی‌که این منطقه را بشناسید برای رسیدن به دریاچه جوان، باید به تپه‌هایی برسید پوشیده از گدازه‌های آتشفشانی، فضایی وسیع به مساحت ۴۸۰کیلومتر مربع که در ۸۰کیلومتری شمال شهر شهداد در کویرلوت در استان کرمان قرار گرفته‌است.

منطقه‌ای در شرق رودخانه‌شور که به خاطر گرمای بسیار زیاد هوا، هیچ حیاتی در آن وجود ندارد. گندم بریان، جا به جا پر از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی سیاه‌رنگ آتشفشانی است که همین پوشش سیاه رنگ هم دلیل تشدید گرما در این منطقه‌است. عجیب باشد یا نه نتایج تحقیقات مختلفی نشان می‌دهد در قسمتی از گندم‌بریان در منطقه‌ای به طول ۲۰۰کیلومتر و عرض ۱۵۰کیلومتر مربع هیچ موجود زنده‌ای زندگی نمی‌کند. حالا چشم‌هایتان را ببندید و در همین  زمین لم‌یزرع، به سرابی برسید که رنگ واقعیت گرفته؛ به آب و دریا.

قصه تولد دریاچه جوان از همین جا شروع می‌شود؛ از دریاچه‌ای که حالا در حاشیه رود شور قرار گرفته، رودی دائمی در لوت که از خوسف و بیرجند نشات می‌گیرد و نهایتا در عمق لوت ناپدید می‌شود. 

بیشتر بخوانید: کویر کاراکال بافق؛ راهنمای کامل سفر و آدرس

اوایل سال گذشته در این پهنه خاکی، همه چیز دست به دست هم داد تا دریاچه جوان به دنیا بیاید و اصلی‌ترین عامل هم همان بارش‌های بیش از اندازه‌ای بود که خیلی جاها به سیلابی خشمگین تبدیل شد و اینجا در دل کویر هم حدود ۱۷کیلومتر از جاده شهداد به نهبندان را تخریب کرد.

آن روی سکه این باران‌ها، اما تولد همین دریاچه بود؛ پهنه‌ای وسیع از آب که در لوت مرکزی و کلوت‌های شهداد قرار گرفته یعنی جایی دقیقا مابین تپه‌های تخم‌مرغی.

دریاچه جوان در کویر لوت می ‌ماند یا می ‌میرد؟

با این‌که علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در میانه‌های آذرماه در حساب کاربری اینستاگرامش، تصویری از دریاچه شگفت‌انگیز کویرلوت شهداد را منتشر کرد و نوشت: « کویرلوت به کم باران‌ترین بخش کویر مرکزی ایران شهرت دارد، هکتارها کویر و بیابان فاقد هر گونه پوشش گیاهی و بدون کوچک‌ترین نشانه‌ای از حیات در این عرصه وجود دارد اما سال گذشته (۱۳۹۸) پس از بارندگی‌های شدید در فروردین و اردیبهشت و سرازیر شدن سیلاب از کوهستان‌ها و ارتفاعات اطراف، دریاچه‌ای بی‌نظیر و زیبا در میانه این کویر و در مجاورت کلوت‌ها ایجاد شده که منظره‌ کم‌نظیری را خلق کرده و همچنان تا امروز هم این دریاچه دلربایی می‌کند. »

بیشتر بخوانید: سفر به کویر مرنجاب ؛راهنمای کامل

و در ادامه اظهار امیدواری کرد و گفت حالا دیگر می‌توان از این دریاچه به عنوان یکی از پدیده‌های ثابت کویر نام برد، اما آن‌طور که بهلول علیجانی، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه خوارزمی و رئیس کارگروه هواشناسی و اقلیم‌شناسی هیات ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها، به ما می‌گوید درباره ماندگاری این دریاچه جدید فعلا  نمی‌توان نظر قطعی داد. علیجانی در توضیح بیشتر می‌گوید: ماندگاری این دریاچه به دو عامل بستگی دارد، یکی میزان نفوذپذیری لایه زیرین خاکی که در این منطقه وجود دارد و دوم میزان تبخیر آب. 

این استاد اقلیم‌شناسی ادامه می‌دهد: آنچه مسلم است چنین دریاچه‌ای قبلا در این نقطه از کویر نبود و تجمع بارندگی‌ها در حوزه‌ای آبریز، به شکل دریاچه درآمده، چرا که میزان بارندگی و سیلاب از میزان نفوذپذیری خاک بیشتر بوده و این قسمت هم نسبت به سایر مناطق حالت گودتری داشته‌است.  به گفته علیجانی در سال ۱۳۶۵ هم دریاچه‌ای شبیه همین دریاچه جوان در منطقه لار ایجاد شد و بعد از بین رفت و برای حفظ حیات این دریاچه، مخصوصا در فصول گرم سال که میزان تبخیر بی‌نهایت بالاست، باید تمهیداتی ویژه اندیشیده و برای مثال شدت تبخیر پایین آورده شود؛ کاری که البته هزینه اقتصادی زیادی را می‌طلبد.

دریاچه‌ای که گردشگر آورد

با این‌که بیش از چهارسال از جهانی شدن کویر لوت و ثبت آن به عنوان اولین میراث طبیعی ایران در فهرست آثارجهانی می‌گذرد، هنوز خیلی‌ها منتظر نتایج این انتخاب برای منطقه ارزشمندی هستند که ۷۰۰۰سال فرهنگ و تمدن بشری را در دل خود جای داده است.

بیشتر بخوانید: ریگ یلان کجا است و چه ویژگی‌هایی دارد؟

هنوز خیلی‌ها منتظرند این عنوان به رونق گردشگری و چرخاندن چرخ دنده‌های اقتصادی در سه استانی بینجامد که میزبان کویرلوت شده‌اند  اما در این بین آنچه آمار جذب گردشگر را در لوت بالا برده، همین دریاچه جوان است و آمارها از افزایش ۲۰درصدی گردشگران کرمان در سال اول حیات دریاچه خبر می‌دهد یعنی، این پدیده شگفت‌انگیز که معجزه‌ای در دل کویر هم لقب گرفته، می‌تواند گردشگران زیادی را غافلگیر کند و همین مساله به محبوبیتش انجامیده‌است. 

معین افضلی، مدیر محوطه میراث جهانی بیابان لوت شهداد در همین رابطه به ما می‌گوید: «این دریاچه یک پدیده بی‌نظیر است که هرازگاهی طی سال‌های مختلف در کویر به‌ وجود می‌آید و به‌عنوان پدیده گود نمک‌سر معروف است. با توجه به جذاب بودنش، گردشگران زیادی را هم جذب می‌کند همان‌طور که امسال با وجود شیوع ویروس کرونا و فقدان گردشگران خارجی، ما آمارهای قابل‌توجهی از حضور گردشگران داخلی در زمانی که محدودیت‌های کرونایی کمتر بوده در این منطقه داشته‌ایم.»

افضلی ادامه می‌دهد: «طبق آمارها در هفته بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر از این دریاچه بازدید می‌کنند که این آمار هم براساس ترددهای جاده‌ای اداره راه به دست آمده است.»