تئاتر ایران حق مطلب را درباره آثار «سم‌شپارد» ادا نکرده است

دوات آنلاین- «سم شپارد» نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر آمریکایی، ۲۷ جولای مصادف با 5 مردادماه در ۷۳ سالگی درگذشت؛ اما خبر فوت او روز گذشته در رسانه‌های امریکایی منتشر شد. به گزارش اسکرین‌دیلی، نمایشنامه نویس برنده پولیتزر و بازیگر نامزد جایزه اسکار ۲۷ جولای در ۷۳ سالگی در خانه‌اش در کنتاکی چشم از دنیا فروبست؛ اما خبر درگذشت او دیروز منتشر شد. این چهره مشهور که جایزه پولیتزر را سال ۱۹۷۹ برای نمایشنامه «کودک مدفون» برده بود و نامزدی اسکار را برای ایفای نقش چاک ییگر در فیلم «چیزهای درست» کسب کرد بر اثر عوارض بیماری اسکلروز درگذشت.

بر اساس این گزارش، سپارد سه فرزند دارد که جسی، هانا و واکر نام دارند. مراسم خاکسپاری او به صورت خصوصی برگزار می‌شود و زمانی برای برگزاری مراسم یادبود او اعلام نشده است.

علی‌اکبر علیزاد، مترجم و کارگردان تئاتر، درباره تاثیر «سم شپارد» بر ادبیات نمایشی ایران به دوات می‌گوید:  کسی نمی‌تواند بگوید شپارد چقدر بر ادبیات نمایشی ما تاثیرگذاشته است. او یکی از نمایشنامه‌نویسان بزرگ امریکا بود و علاوه بر این فیلمنامه‌نویسی بود که تجربه همکاری با چهره‌های مطرحی مثل «ویم وندرس» را داشت و بازیگری هم می‌کرد.

برنده جایزه معتبر پولیتزر

علیزاد با بیان اینکه شپارد در دنیای تئاتر بیشتر به عنوان یک نمایشنامه‌نویس خبره شناخته می‌شود، می‌گوید: سم شپارد جایزه معتبر «پولیتزر» را برای نمایشنامه «کودک مدفون» دریافت کرده بود.

او در پاسخ به اینکه تا کنون کدام‌یک از نمایشنامه‌های شپارد در ایران روی صحنه رفته است، می‌گوید: آثاری که از نمایشنامه‌های شپارد در ایران اجرا شده، کم و محدود است. شاید چند کار کوچک در سطح غیرحرفه‌ای اجرا شده باشد؛ اما قطعا تا به حال هیچ‌کدام از نمایشنامه‌های معروف شپارد آن‌طور که درخور توجه و قابل اعتنا باشد در ایران به صحنه نرفته است.  

ساختار دراماتیک قوی؛ ویژگی تمام آثار شپارد

او درباره ویژگی‌ها و فضای نمایشنامه‌های این نویسنده مطرح امریکایی می‌گوید: در دهه 60 و 70 شپارد تاثیر زیادی بر تئاتر آوانگارد امریکا داشت و البته خود نیز از جریانات آن دوره تاثیراتی پذیرفت.  یکی از ویژگی‌های مهم کارهای او زبان دراماتیک نمایشی است که مایه‌های شاعرانه دارد. جنبه‌های سورئالیستی نیز معمولا در نمایشنامه‌های او به چشم می‌خورد؛ علاوه‌بر این شپارد همواره یک ساختار دراماتیک قوی را در آثار خود حفظ می‌کند.

علیزاد در ادامه می‌گوید: شپارد از نسل دوم نمایشنامه‌نویسان امریکایی است که روی زبان تاکید زیادی دارند و زبان نمایشی جزو ویژگی مهم آثار آن‌ها است.

 او با اشاره به یکی از آثار نمایشی سم شپارد، می‌گوید: او نمایشنامه‌ای با نام «دندان‌جنایت» دارد که البته به فارسی ترجمه نشده و در آن ویژگی‌های شاعرانگی، سورئالیستی بودن برخی فضاها و قدرت زبانی بسیار برجسته است.

نمایشنامه‌هایی با  فرهنگ امریکایی

به گفته علیزاد، در ایران، در قیاس با نویسنده‌هایی مثل «دیوید ممت» و از نسل‌های قدیمی‌تر «میلر» یا «تنسی ویلیامز» حق مطلب درباره آثار شپارد در متن و اجرا ادا نشده است.

علیزاد با اشاره به اینکه شپارد در تئاتر ایران آن‌چنان که باید، دیده نشده است، می‌گوید: او نمایشنامه‌نویسی است که در ایران خیلی دیده نشده و در تئاتر جایگاهی که باید را پیدا نکرده است.

او با بیان اینکه شاید دلیل این مساله ترجمه کم آثار او باشد، می‌گوید: ممکن است آثار او برای تئاتر ایرانی آنقدر جاذبه‌های دراماتیک نداشته که به آن پرداخته شود؛ اما اهمیت او قطعا کمتر از نمایشنامه‌نویسانی که نام بردم نیست.

او در پاسخ به اینکه آیا دلیل این مهجور ماندن مغایرت نمایشنامه‌های شپارد با فضای فرهنگی و چارچوب‌های تئاتر در ایران نبوده است، می‌گوید: در این نمایشنامه‌ها بعضی فضاها بسیار درگیر فرهنگ امریکایی است؛ اما در آثار «دیوید ممت» هم تاکید بر فرهنگ خاص امریکایی و بعضی ‌تاکیدهای کلامی و فرهنگی دیده می‌شود، با این حال این نباید دلیلی برای ترجمه نشدن آثار نویسندگان مشهور باشد.

او می‌افزاید: شاید خاص بودن این نمایشنامه‌ها به دلایل فرهنگی، یکی از دلایل کمتر دیده شدنشان در تئاتر ایران باشد.