چه جرم‌ها و مجازات‌هایی سوءِ پیشینه محسوب می‌شود و چگونه سوء سابقه را پاک کنیم

دوات آنلاین-سوءِ پیشینه در لغت به معنای سابقه و گذشته بد و ناپسند است كه البته معنی آن در عرف جامعه با دیدگاه قانونگذار متفاوت است و از نظر قانون هر پیشینه بدی، سوء سابقه محسوب نمی‌شود. نداشتن سوء سابقه یكی از شروط مهم استخدام و اخذ بسیاری از مجوزهاست كه تحت عنوان گواهی عدم‌ سوءِ پیشینه از متقاضی طلب می‌شود. یادداشت شهریار مقدم، حقوقدان را درباره شرایط دریافت گواهی عدم سوءِ پیشینهو نحوه پاک شدن سوء سابقه بخوانید:

 جرم و مجازات‌هایی که سوء پیشینه می‌شوند

می‌دانیم كه نتیجه ارتكاب جرم، مجازاتی است كه قانونگذار تعیین كرده و در ماده 2 قانون مجازات اسلامی «هر رفتاری اعم از فعل یا ترك فعل كه در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می‌شود» كه در قانون كشور ما، مجازات‌ها به پنج دسته حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده تقسیم می‌شود.

همچنین علاوه بر مجازات‌های اصلی، مجازات تكمیلی و مجازات تبعی نیز در قانون پیش‌بینی شده است. به این صورت كه مجازات اصلی مجازاتی است كه صراحتا در مقابل جرم ارتكابی معین شده است، در مجازات تكمیلی قاضی اجازه دارد مجرم را به انجام یا ترك كاری محكوم كند كه بایستی صراحتا در حكم دادگاه قید شود و اما مجازات تبعی، به تبع محكومیت به مجرم تحمیل و بار می‌شود به این صورت كه با ارتكاب جرم، خود به خود اجرا شده و نیازی به قید آن در رأی دادگاه نیست، این‌نوع محكومیت مدت انقضاء دارد و پس از اجرای حكم و طی شدن زمان تعیین شده در قانون، مرتفع می‌شود، پس بحث سوء پیشینه ناشی از همین مجازات‌های تبعی است و غالبا در ارتباط با محرومیت از حقوق اجتماعی برای اتباع و افراد مقیم در قلمرو كشور است.

محکومیت موثر کیفری چیست

جهت روشن شدن موضوع ابتدا به تعریف محكومیت كیفری مؤثر می‌پردازیم. در ماده 25 قانون مجازات اسلامی سال 1392 محكومیت كیفری مؤثر در قالب سه بند تعریف شده كه مجازات‌های سلب‌كننده حیات (مرگ)، حبس ابد، قطع عضو، قصاص عضو «با شرایط خاص» و نفی بلد (تبعید) و همچنین حبس از درجه 1 تا درجه 5 طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی و نیز محكومیت به شلاق حدّی را شامل می‌شود.

سوء سابقه چگونه پاک می‌شود

گفتیم مجازات تبعی به تبع مجازات اصلی بر مجرم تحمیل می‌شود و او را از برخی حقوق اجتماعی محروم می‌کند، برای مثال اگر مجرمی به شلاق «حدی» محكوم شود بایستی به مدت دو سال عواقب آن را به دلیل قانون‌شكنی كه انجام داده است، بپذیرد كه این محرومیت را می‌توان سوء پیشینه كیفری نامید، به این معنی كه مجرم به تناسب جرمی كه مرتكب شده طبق ماده 25 قانون مجازات اسلامی تا مدت معینی از حقوق اجتماعی محروم می‌شود كه در ماده 26 همان قانون انواع این محرومیت‌ها ذكر شده است.

لازم به ذكر است كه پس از گذشت زمان‌های یاد شده در ماده 25 قانون مجازات اسلامی، به صورت خودكار، سوء سابقه مجرم پاك شده و نیازی به مراجعه به دادگاه و صدور رأی نیست و این موضوع از طریق اداری به مسؤولان مربوطه جهت رفع سوء پیشینه اعلام می‌شود.

براساس تبصره یك ماده 25 قانون مجازات، سوء سابقه در مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حكم اصلی به مدت هفت سال، در قطع عضو، قصاص عضو در صورتی كه دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه 4 سه سال از محكومیت و در محكومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی كه دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا كمتر از آن باشد و حبس درجه 5 دو سال باقی می‌ماند و اثر آن وجود دارد.  

در بقیه محكومیت‌ها، مراتب محكومیت هر‌شخص در سابقه كیفری او ثبت می‌شود امّا در زمانی كه شخص تقاضای صدور گواهی عدم سوء پیشینه كند، سوء سابقه وی در گواهی منعكس نمی‌شود مگر در صورتی‌كه مقام صلاحیت‌دار قضایی این سوابق را جهت بهره‌برداری قضایی درخواست كند. به عبارت دیگر اگر جرم منطبق با سه بند یاد شده در ماده 25 نباشد، سوء پیشینه كیفری غیرمؤثر است و محرومیت اجتماعی برای مجرم به دنبال ندارد و سوء سابقه به حساب نمی‌آید.

​​​​​​​حداکثر زمان سوء پیشینه چقدر است

حداكثر مدت محرومیت از حقوق اجتماعی 7 سال تعیین شده كه به محكومیت مجازات‌های سالب حیات (مرگ) مربوط است كه احتمالا با بخشودگی اولیای دم یا به هر عنوان دیگری مجرمین توانسته‌اند از مجازات مرگ جان سالم به‌در ببرند.

‌ اینگونه مجازات‌های تبعی، با گذشت شاكی و توقف تعقیب یا مجازات اصلی، برداشته می‌شود زیرا همانگونه كه از نام آن پیداست به تبع مجازات اصلی به مجرم بار می‌شوند و زمانی كه مجازات اصلی متوقف شود، دلیلی برای وجود اینگونه محرومیت‌ها وجود ندارد.

اعتبار گواهی سوء پیشینه چقدر است

مدت زمان اعتبار گواهی عدم سوء پیشینه یكماه از تاریخ صدور است و معمولا پس از مراجعه به مراكز مجاز در حداقل زمان ممكن صادر می‌شود.

 سوء پیشینه كیفری یا همان مجازات تبعی شامل كسانی می‌شود كه مستند به ماده 25 قانون مجازات اسلامی مرتكب جرایم عمدی شده باشند لذا هر شخصی كه سهوا جرمی را مرتكب شده باشد و برائت وی حاصل گردد (تبرئه شود) شامل این ماده نمی‌شود.

‌ جهت اخذ گواهی عدم سوء پیشینه علاوه بر مدارك هویتی حتما انگشت‌نگاری از متقاضی به عمل می‌آید.