مروری کامل بر بهترین سریال‌های تاریخی که تاکنون از تلویزیون پخش شده است

دوات آنلاین-سال‌هاست وقتی می‌خواهیم درباره برخی شخصیت‌های تاریخی یا واقعه‌های فراموش نشدنی تاریخ که درباره‌شان فیلم و سریالی قوی و ماندگار ساخته شده حرف بزنیم، ناخودآگاه چهره بازیگری که آن نقش را ایفا کرده است یا فضای ساخته شده برای یک واقعه تاریخی در ذهن‌مان نقش می‌بندد. مثلا وقتی از «امیرکبیر» حرف می‌زنیم، «سعید نیکپور» را به یاد می‌آوریم یا وقتی سخن از دکتر «محمد قریب» می‌آید، بی‌درنگ تصویر «مهدی هاشمی» در ذهن‌مان جان می‌گیرد.

در اینجا می‌خواهیم یادی کنیم از بهترین سریال‌های تاریخی و دلیل مانایی‌شان. همان طور که می‌دانید، داستان سریال «از یاد‌ها رفته» درباره زندگی یک پزشک زن ایرانی به نام «فروغ» است که در فرانسه درس خوانده است و به دلیل ناآشنایی از وضعیت کشور و آداب و رسوم آن دچار بحران شدیدی می‌شود. در ضمن و با احترام فراوان این پرونده را تقدیم می‌کنیم به زنده‌یاد «علی حاتمی» که در ساخت آثار تاریخی کشورمان، پیشگام و صاحب‌سبک بود.

نگاهی به سریال‌های تاریخیِ «شخصیت محور»

در سریال‌های شخصیت‌محور، نویسنده فیلم‌نامه با تکیه بر روایت زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی یک شخصیت مهم، زمانه او را هم به تصویر می‌کشد. سریال‌هایی مثل «بوعلی سینا»، «شیخ بهایی» و «امیرکبیر» تجربه‌های موفقی در ساخت سریال‌های شخصیت محور بودند. بعد از آن هم ساخت سریال نسبتاً پر حاشیه «شهریار» توانست مخاطبان زیادی را به خود جذب کند تا جایی که بازار فروش خوبی برای دیوان شهریار ایجاد کرد و نشان داد یک فیلم خوب می‌تواند بر فضای ادبیات هم اثر مثبت بگذارد اما شاید بهترین و به یاد ماندنی‌ترین تجربه سریال شخصیت‌محور را بتوان دو مجموعه «کوچک جنگلی» و «روزگار قریب» دانست.

میرزا کوچک‌ خان، مبارزی از جنگل

سریال میرزا را با آهنگ بسیار زیبای آن می‌شناسیم. آهنگی که همان سال‌ها زمزمه بسیاری از بینندگانش بود. یک لالایی گیلانی با صدای «تورج زاهدی» و «ناصر مسعودی». البته این سریال به کارگردانی «بهروز افخمی»، تنها دوره اول قیام کوچکِ جنگلی را به تصویر کشیده است یعنی دوره‌ای از شروع قیام و شکل‌گیری هیئت اتحاد اسلام تا ورود نیروهای تیمورتاش به رشت و راهپیمایی طولانی جنگلی‌ها به سمت شرق گیلان که در نهایت به تسلیم شدن حاج احمد کسمایی و اعدام دکتر حشمت منجر شد. ساخت این سریال سه سال از 63 تا 66 طول کشید. بد نیست بدانید «امیر قویدل» بخش دوم زندگی و مبارزه میرزا را  در فیلم  «سردار جنگل» به تصویر کشیده است.

روزگار غریب دکتر محمد قریب

یکی از بهترین و خاطره‌انگیزترین سریال‌های تاریخی سال‌های اخیر که بخشی از تاریخ معاصر ایران را روایت کرد سریال «روزگار قریب» به کارگردانی «کیانوش عیاری» بود. کسی که کمتر سراغ سریال‌سازی رفته اما هر بار که آن را تجربه کرده، سربلند بیرون آمده است. سریال روزگار قریب در اصل، قرار است مروری باشد بر زندگی و زمانه دکتر محمد قریب، نابغه پزشکی ایران و بنیان‌گذار پزشکی اطفال اما در بستر زمانی حساسی از تاریخ ایران روایت شده و عیاری به خوبی توانسته است آن دوره را به تصویر بکشد. کودکی دکتر قریب و پرداختن به تاریخ اجتماعی آن دوره و عادات و آداب و رسوم و باورهای مردمان، از فیلم مرجعی برای شناخت زندگی اجتماعی ایرانیان یک قرن پیش ساخته است.

پرداختن به مسائل سیاسی دهه 40 و 50 شمسی نیز از نقاط قوت فیلم است. بازی روان و باورپذیر «مهدی هاشمی»، او را تبدیل به چهره‌ای کرد که ما از دکتر محمد قریب برای همیشه در ذهن خواهیم داشت. ساخت این سریال پنج سال، از 81 تا 86 به طول انجامید.

نگاهی به سریال‌های تاریخیِ «واقعه‌محور»

هزار داستان به روایت حاتمی در هزار دستان

«علی حاتمی» فیلم‌ساز اصیل و بی‌نظیری بود. او هم تاریخ را می‌شناخت و هم به سینما تسلط داشت. در کنار آثار سینمایی فاخری مثل کمال‌الملک، سریال «هزاردستان» شاهکار به یاد ماندنی او بود. طرح اولیه آن به نام «جاده ابریشم» در سال 55 نوشته شده بود. سریالی که در خلال داستانی دراماتیک به قدرت‌های سیاسی پنهانی اشاره می‌کرد که نقش مهمی در حذف و ترور اشخاص سیاسی داشتند. ساختن این سریال هشت سال طول کشید. داستان هزاردستان دو دوره از تاریخ معاصر ایران را روایت می‌کند: اواخر حکومت احمد شاه تا آغاز سلطنت رضا شاه و دوران پایانی حکومت رضا شاه تا به تخت نشستن محمدرضا پهلوی. بسیاری از شخصیت‌های این مجموعه تلویزیونی برگرفته از یک یا چند شخصیت تاریخی هستند که با تخیل فیلم ساز درآمیخته‌اند و داستانی غیرمستند از وقایع تاریخی دوران خود را روایت می‌کنند.

بیگانه‌ستیزی قهرمانانه با روایت نجفی از سربداران

«سربداران» از آن سریال‌هایی بود که چه در دوره خودش و چه بعد از آن تصویر به یاد ماندنی و تاثیرگذاری از خود به جا گذاشت. فیلم‌نامه قدرتمند و بازی‌های بسیار خوب و کارگردانی قوی و مضمون ویژه این قیام که مبارزه و قیام علیه ظلم بیگانگان بود، نقاط قوتی بودند که فیلم را در دسته بهترین‌‌ها و به یادماندنی‌ترین‌های دهه 60 جای داد. هنوز هم عده بسیار هستند که بازپخش این سریال را دنبال می‌کنند. قیام سربداران در قرن هشتم هجری اتفاق افتاد. قیامی که سرسلسله قیام‌های شیعی، ظلم ستیزانه بسیاری در تاریخ ایران بود. بازی «امین تاریخ» در نقش شیخ حسن جوری و «علی نصیریان» در نقش قاضی شریح، برای همیشه در یادها ماند. 

از کیف انگلیسی تا در چشم باد

«کیف انگلیسی» سریال پر مخاطبی بود که درباره سیاست دوره اول حکومت پهلوی، تاثیر و نقش پنهان انگلیس در مجلس شورای ملی و  نیز استحاله شدن یک نماینده مردم‌گرا به سمت جریان غالب و قدرتمند سیاسی را نشان می‌داد. با وجود مخالفانی که طرز تفکر «سید ضیاء‌الدین طباطبایی» داشت، این فیلم توانست مخاطب زیادی را جذب کند که البته فضای عاشقانه فیلم و بازی زوج هنرمند سینمایی «لیلا حاتمی» و «علی مصفا» هم در موفقیت آن نقش چشمگیری داشت.

سریال در «چشم باد» به کارگردانی «مسعود جعفری جوزانی» هم به رغم همه ضعف‌هایش تا حد امکان توانست بخشی از تاریخ ایران را به تصویر بکشد. فیلم دوره وسیعی از تاریخ ایران از قیام جنگل تا دوره جنگ ایران و عراق را نشان می‌داد و شاید همین بازه زمانی طولانی باعث شد ریتم آن تا حدی تعادل خود را از دست بدهد و بخش دوم آن در حد انتظار از آب در نیاید. با این همه نمی‌توان به این فیلم درجه قابل قبول نداد.

چرا باید سریال تاریخی ببینیم؟

رامین پژوهنده

پخش سریال «از یاد‌ها رفته» که هر شب از ابتدای ماه مبارک رمضان، مهمان خانه‌های مردم شده، بهانه خوبی است برای توجه بیشتر به ضرورت ساخت سریال‌های تاریخی. سریال‌هایی که اگر بیننده‌هایش با کمی دقت و ریزبینی به وقایع و شخصیت‌ها بنگرند، می‌توانند نکات قابل تامل زیادی را کشف کنند.

سخن درباره فواید ساخت سریال‌هایی با مضمون تاریخی و اختصاص دادن زمان‌هایی برای تماشای آن‌ها بسیار است اما به طور کلی یکی از مهم‌ترین فواید ساخت و تماشای چنین سریال‌هایی، آشنا شدن بیشتر مردم با تاریخ اجتماعی و به خصوص سبک زندگی مردم در دوره‌های پیشین است. بعضی از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم هستند که هرچند سال‌هاست به فراموشی سپرده شده‌اند اما یک سریال تاریخی موفق می‌تواند تلنگری به همگان برای احیای آن فرهنگ بزند. در ضمن، شناخت زوایای پنهان یک واقعه تاریخی هم می‌تواند کمک زیادی در افزایش  نگرش مردم داشته باشد. چه بسیار هستند وقایعی که در طول تاریخ تکرار می‌شوند و سرانجامی مشابه دارند و اگر مردم کمی با برجسته‌ترین نقاط تاریخی کشورشان آشنا بودند، سرنوشت بهتری در انتظارشان بود. مثال هم در این باره زیاد است یعنی چندین سریال خوب در سال‌های اخیر با همین اهداف ساخته شده است که معمولا هم از طرف بینندگان تلویزیونی  مورد استقبال قرار گرفته است.

مثلا سریال موفق سربداران، نمایشی از مقاومت و چگونگی قیام علیه ظلم بیگانگان بود یا سریال کیف انگلیسی که در افزایش اطلاعات مردم درباره سیاست‌های دوره اول حکومت پهلوی و تاثیرهای پنهان انگلیس در مجلس شورای ملی آن زمان، نقش قابل توجهی داشت. مثال متفاوت و موفق دیگر، سریال روزگار قریب است که زندگی یک نابغه پزشکی ایران را به تصویر کشید و مسیر موفقیت را برای بسیاری از مردم روشن‌تر از هر زمان دیگری نشان داد. مثال دیگر، سریال ایراندخت بود که در قالب یک درام عاشقانه به روایت قصه‌ای در دوران معاصر تاریخ ایران‌پرداخت. قصه‌ای که مردم را به خوبی با فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان آشنا کرد و در عین جذابیت به خوبی توانست سبک زندگی آن روزهای مردم را به تصویر بکشد.

شهرک سینمایی غزالی ، میراث جاودانه «حاتمی»

حتماً در همه فیلم‌هایی که تا به حال در لوکیشن‌های تاریخی ساخته شده دکورهای مشابهی از تهران قدیم را دیده‌اید: گراند هتل، خیابان لاله‌زار، عمارت‌های دولتی، محله‌های قدیمی. همه این‌ها در مکانی به نام «شهرک سینمایی غزالی» ساخته شده است. شهرکی که یکی از دستاوردهای ارزشمند دوره زندگی «علی حاتمی» بود. او  همزمان با آغاز تولید هزار دستان، از آن جا که این سریال شرایط جغرافیایی و شهری مناسب همان دوران اوایل قرن چهاردهم شمسی را می‌طلبید، احداث شهرک سینمایی را نیز با طراحی خاصی آغاز کرد. ۱۰ هکتار مساحت برای ساخت و بازسازی تهران قدیم در نظر گرفته شد  سپس عکس‌هایی از ساختمان‌ها، عمارت‌های دولتی، محله‌ها، خیابان‌های تهران و لباس و نوع پوشش و ... تهیه شد و ساختن این شهرک آغاز شد. علی حاتمی هشت سال از عمر خود را بر سر این کار گذاشت و حالا سال‌هاست ثمره تلاش و همت او مکانی را ایجاد کرده است تا ده‌ها فیلم و سریال تاریخی در آن ساخته شود.

حاتمی، عکس‌ها و اسناد را در شهرک سینمایی ایتالیا، به نام «چینه چیتا» با کمک نقاشی ایتالیایی اتود زد. سپس با کمک یکی از بهترین دکوراتورهای ایتالیایی به نام «جانی کورتینا»  با ساخت ماکتی از شهرک به ایران بازگشت و پس از مدتی با بررسی اراضی کناره بزرگراه تهران- کرج، احداث شهرک در اسفند سال 58 آغاز شد.   جالب است بدانید که بعدها برای ساختن فیلم‌های تاریخی- مذهبی، دکور اورشلیم، شهر کوفه و بخش‌های دیگری از شهر تهران و تبریز هم به این شهرک اضافه شد.

منبع: خراسان