شبکه‌های اجتماعی و پدیده گم‌شدن کودکان

دوات آنلاین-طبق گزارش‌های رسمی، در هر سه دقیقه، یک کودک در شهرهای مختلف انگلیس گم می‌شود؛ این آمار در سرتاسر اتحادیه اروپا به هر دو دقیقه یک کودک می‌رسد. در ایالات متحده نیز اف‌بی‌آی در سال 2014 اعلام کرد که گم‌شدن 467 هزار کودک و نوجوان در ایالت‌های مختلف این کشور ثبت شده است که می‌توان آن را هر دقیقه یک کودک دانست. از سال 1996 به بعد و به دنبال همکاری رسانه‌ها و پلیس محلی و راه‌اندازی سیستم هشدار اَمبر در آمریکا، کارتون‌های تلویزیونی، پوسترها، نشست‌ها و گزارش‌های خبری به راه‌های اصلی برای پیداکردن کودکان گم‌شده تبدیل شد.

 سازمان بین‌المللی «اقدام علیه کودک‌ربایی» نیز سال‌ها از همین سیستم در انگلیس استفاده می‌کرد. هشدار نجات کودکان نیز از سال 2012 و پس از آن، در سطح شهرهای انگلیس فعال شد که ربودن کودکی خردسال به نام آپریل جونز، به خبر نخست این کشور تبدیل شد. در سال 2015، این سیستم هشدار همکاری خود را با فیس‌بوک آغاز کرد تا از شبکه‌های اجتماعی، در پیداکردن این کودکان استفاده کند. بر همین اساس، اگر این روزها کودک گم‌شده با معیارهای مشخص این سیستم مطابقت داشته باشد، سازمان‌های قانونی می‌توانند وارد عمل شده و تصویر و مشخصات کودک گم‌شده را در قسمت نیوزفید کاربران فیس‌بوک در همان منطقه مشخص‌شده قرار ‌دهند.

امیلی واچر، مدیر امنیت فیس‌بوک، در این زمینه می‌گوید: «در سرتاسر جهان شاهد این هستیم که جوامع مختلفی هنگام نیاز و اضطرار، تصمیم می‌گیرند برای رساندن پیام و صدای خود از فیس‌بوک استفاده کنند و هشدارهای ارسال‌شده از این طریق، سریع‌تر طی مسیر کرده و در اختیار طیف بیشتری از مردم قرار می‌گیرد». آلیسون نیوکمپ، مدیر پلیس متروپولیتن لندن، نیز درباره تأثیر و نقش رسانه‌های اجتماعی در این مقوله، چنین می‌گوید: « هنگام تعیین محل دقیق افراد گم‌شده و اطلاع آن به عموم مردم، زمان اهمیت فراوانی دارد. استفاده از شبکه‌های اجتماعی، کمک فراوانی به تحقیقات و فعالیت‌های ما می‌کند و در برخی از موارد، نتایج به‌دست‌آمده از این روش، در مقایسه با راه‌های ارتباطی سنتی، بسیار چشمگیرتر بوده است». بنا بر گفته نیوکمب، اداره پلیس لندن در فعالیت‌های خود از 400 حساب توییتری استفاده می‌کند.

 از سوی دیگر، نیروهای پلیس در سال‌های اخیر همکاری خود را با سازمان‌های غیردولتی فعال در این زمینه، بیشتر کرده‌اند؛ زیرا به‌خوبی می‌دانند که این سازمان‌ها ارتباطات گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیس‌بوک دارند. گاوین پورتونی، مدیر رسانه‌های دیجیتال در

«‌سازمان ملی کودکان گم‌شده‌» در آمریکا، به این موضوع اشاره می‌کند که استفاده سازمان متبوع او از فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب و اینستاگرام، قدرت بالای تبادل اطلاعات در این زمینه را به‌خوبی نشان داده است. در سال 2015، این سازمان خیریه ویدئویی از دختربچه‌ای گم‌شده و فرد مظنون به ربودن او را با کمک رسانه‌های اجتماعی در فضای مجازی پخش کرد. تنها در چند ساعت، خانمی توانست فرد مظنون را پیدا کرده و به نیروهای پلیس اطلاع دهد. پورتونی عقیده دارد مردم با استفاده از این شبکه‌ها، احساس قدرت بیشتری می‌کنند؛ زیرا می‌توانند در روند جست‌وجوی کودکان گم‌شده تفاوت ایجاد کنند. 

یکی از سازمان‌هایی که توانسته به‌طور مؤثر از این شبکه‌ها استفاده کند، اداره پلیس شهر نیویورک است. زاکاری تومین، معاون کمیسر و مدیر بخش رسانه‌های اجتماعی این اداره، می‌گوید: اگر کودک یا فردی گم شود، ابتدا اطلاعیه‌های مربوط به آن در فضای مجازی پخش شده و سپس پوستر مربوط به او تهیه می‌شود. هرچه اطلاعات مربوط به این شخص از سوی پلیس و مردم، بیشتر به اشتراک گذاشته شود، سرعت تحقیقات نیز به مراتب بیشتر می‌شود. البته تومین به این مسئله نیز اشاره می‌کند که مدت زمانی طول کشید تا از این تجربه به درستی استفاده شود. بنا بر گفته او، در ابتدا تنها خبرنگاران و بخش‌های مختلف اداره پلیس از این بخش استفاده می‌کردند. او در این زمینه می‌گوید: در سال نخست، نتایج درخور توجه نبود؛ اما به‌خوبی می‌دانستیم که موفق می‌شویم. در‌حال‌حاضر، صدها هزار نفر در توییتر از این مزیت استفاده کرده و به ما در پیدا‌کردن کودکان گم‌شده کمک  می‌کنند.

در برخی از موارد، استفاده از این شبکه‌ها اگرچه ممکن است به نجات کودک نینجامد؛ اما در دستگیرکردن عامل کودک‌ربا مؤثر است. نمونه مشخص در این زمینه، دختری سه‌ساله به نام بلا بوند است که جسد او پس از چند روز گم‌شدن، در سواحل بوستون در آمریکا پیدا شد. در زمان جست‌وجو و پس از مشخص‌شدن سرنوشت او، کمپینی در شبکه‌های اجتماعی در این زمینه به راه افتاد و اعلام شد تصویر مربوط به او، بین 47 میلیون کاربر فیس‌بوک به اشتراک گذاشته شده است. همین مسئله موجب شد قاتل این کودک خردسال نیز دستگیر شود.

اگرچه رسانه‌های اجتماعی ابزارهای گسترده‌ای در اختیار نیروهای پلیس و سازمان‌های مربوطه قرار داده‌اند؛ اما همین ابزارها می‌تواند تهدیدی نیز برای کودکان باشد. به عنوان مثال، مردی در سوئد از هزاران نفر در فیس‌بوک خواست در پیداکردن فرزندانش به او کمک کنند؛ اما بعدها مشخص شد این کودکان به همراه مادر خود از ترس پدر خلاف‌کارشان با هویتی جدید در حال زندگی در منطقه دیگری بودند. جف نویس، مدیر تحقیقات در سازمان «اقدام علیه کودک‌ربایی»، می‌گوید هنگام جست‌وجوی کودکان ربوده‌شده، رسانه‌های اجتماعی بیشتر از آنکه یک متغیر باشند، در قامت یک ابزار اضافه‌شده مناسب عمل می‌کنند. بااین‌حال، بسیاری از کارشناسان بر این نکته اذعان دارند که معلمان و دیگر منابع، باید آموزش‌های کافی را در این زمینه به دانش‌آموزان بدهند تا خطرات موجود در این مسیر نیز از بین برود.