مبلمان شهری؛ از درختان و تابلوها تا سطل‌های زباله

دوات آنلاین-مجموعه‌ پارک‌ها، نیمکت‌ها، موانع و علائم ترافیکی، ستون‌ها، جعبه‌های پستی، چراغ‌های خیابانی، چراغ‌های راهنمایی، علائم راهنمایی‌و‌رانندگی، ایستگاه‌های اتوبوس، ایستگاه‌های تراموا، مترو، تاکسی‌ها، محیط‌ زیست و فضای سبز، یادبود‌ها، مجسمه‌های عمومی، مخازن زباله و...، مبلمان‌های شهری را تشکیل می‌دهند. حتی بعضی از کارشناسان شهری خدمات اورژانسی و بیمارستانی را که به شهروندان ارائه می‌دهند نیز در زمره فضای شهری به حساب می‌آورند. طراحی و قراردادن مبلمان به زیبایی‌شناسی، هویت بصری، عملکرد، تحرک عابرپیاده و ایمنی جاده توجه دارد؛ ازاین‌رو، مبلمان شهری باید الهام‌گرفته از فرهنگ و آداب و رسوم شهروندان باشد.

مبلمان شهری، بخشی از هویت‌ یک شهر و شهروندان آن محسوب می‌شود؛ به عبارتی می‌توان گفت هویت یک شهر در فضاسازی آن نهفته شده است. در کشورهای پیشرفته، مبلمان خیابانی به گویش‌ها و رویدادهای ملی تبدیل شده است؛ طوری‌ که معمولا می‌توان از طریق طراحی آنها مکان را تشخیص داد. برای مثال در پارک «تیرگاردن» برلین، مجموعه‌ای از چراغ‌های عتیقه از سراسر جهان، که به گاز و برق روشن می‌شود و از عقبه و سبقه این شهر خبر می‌دهد و مشخص است که این منطقه از قدمت زیادی برخوردار است.

مسئولان شهری و شهرداری باید آن را به‌روز نگه دارند و دستاوردها و تکنولوژی جدید را به طور منظم جایگزین ‌کنند؛ از‌این‌رو، از مبلمان قدیمی و منسوخ به صورت نادر استفاده شده و تنها می‌تواند به عنوان نوستالژی جذابیت خاصی داشته باشد. البته مدیریت شهری در ایران با توجه به قدمت شهرها، باید نگاه اصلی‌اش مانند کشورهای پیشرفته، به حفظ مناطق تاریخی باشد و این نگرش را در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ کند.

هارمونی المان‌های شهری

مجسمه‌ها و یادبودها نیز جزئی از شهر و فضاسازی آن به حساب می‌آیند. مجسمه‌هایی که از جنس سنگ، آهک، سنگ گرانیت و حتی چوب هستند، علاوه بر جلوه خاصی که به شهر می‌دهند، هرکدام یک اسطوره و نماد اتفاق حماسی یا شخصیت ملی است و گاه نوع کف‌پوش‌های خیابان‌ها و میادینی که این یادبودها در آن نصب شده‌اند هم در جلوه‌گری این مجسمه‌ها و نمادها بی‌تأثیر نیستند. در حقیقت المان‌های شهری باید باهم و فرهنگ شهروندان یک شهر تطابق و هارمونی داشته باشد.

این در حالی است که مدیریت شهری در تهران به این شاخصه‌ها در اداره شهر توجه کمتری داشته است. قبل از عید، شهرداری منطقه 12 برخی خیابان‌ها مانند 30 تیر، بخشی از خیابان جمهوری و حتی میدان بهارستان را سنگ‌فرش کرد؛ پروژه‌ای که با هزینه سنگین به ثمر رسید؛ اما نه‌تنها کمکی به المان‌های شهری نکرد، بلکه به دلیل سنگ‌ساب‌نبودن سنگ‌فرش‌ها، ترافیک این بخش را هم بیشتر کرد و باعث آسیب به خودروهایی شد که روزانه در این خیابان‌ها تردد دارند.

با تمام این اوصاف، تهران با دو المان خاص شناخته می‌شود؛ میدان آزادی و برج میلاد. برج میلاد باید برای شهر درآمدزایی داشته باشد؛ اما تا امروز نتوانسته هزینه‌های خودش را تأمین کند. با این وجود، برج میلاد به نقطه ثقلی برای شهر تهران تبدیل شده است.

محیط‌ زیست پایتخت

آلودگی هوا، ترافیک، ازبین‌رفتن تعدادی از باغ‌ها و... در چند سال اخیر، گلوی محیط ‌زیست را فشرده است؛ اما باغ‌ها و درخت‌هایی که جلوه شهر را زیبا می‌کنند و در فضاسازی‌ و مبلمان شهری کشورهای توسعه‌یافته به آنها توجه ویژه‌ای می‌شود.

محمد حقانی، نایب‌رئیس کمیسیون سلامت، محیط ‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، به «جامعه پویا» می‌گوید: «‌اگر در بررسی مبلمان شهری تهران، نظرمان بر تمام عناصر مؤثر بر زیبایی است، باید بگویم مبلمان شهری تهران برابر با استانداردها نیست. چهره و زیبایی شهر به دلیل ساختار ظاهری ساختمان‌ها، فاصله زیادی با استانداردها دارد. در بخش‌هایی از ابزار و تجهیزات، تابلوهای  راهنمایی‌و‌رانندگی، تابلوهای تبلیغاتی، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی توانسته‌ایم نزدیک به استانداردها شویم؛ اما در بخش‌هایی مانند نورپردازی شهری و... مطابق استاندارد عمل نکرده‌ایم».

او به مخازن زباله در شهر هم اشاره می‌کند: «تهران حدود 75 هزار مخزن زباله دارد و شورای شهر مصوب کرده این مخازن دو برابر شود؛ در صورتی که تمام این مخازن باید جمع‌آوری شوند. وجود این مخازن بر سر معابر، سه مشکل اساسی برای شهر به وجود می‌آورد؛ اول اینکه چهره و فضای شهر را زشت می‌کند. نکته مهم دوم این است که با بو و کثیفی که دارد، سلامت شهر را به مخاطره می‌اندازد. سومین مشکل این است که وجود حیوانات و حشره‌های موزی را مانند موش‌ تشدید می‌کند».

 محمد حقانی، درباره درخت‌های شهر مثل چنارهای خیابان ولی‌عصر که برخی از آنها در چند سال گذشته قطع شده‌اند، می‌گوید: «مسلما درختان بخشی از مبلمان و زیبایی شهر هستند. با وجود این، بعضی از درختان خشک شده‌اند و بهتر است برای سلامتی شهروندان قطع شوند؛ اما سؤال اینجاست که عوامل خشک‌شدن این درختان چیست؟ حاشیه خیابان‌های تهران به‌ویژه خیابان ولی‌عصر، سنگ‌فرش‌ شد و بدون اینکه به ریشه درختان کهن‌سالی که در تصفیه هوای آلوده تهران نقش بسیاری دارند، توجه کنند، باعث شدند آنها خشک شوند».