شهرداری را سبکبال کنید

دوات آنلاین-گزینه نهایی شهرداری تهران که به احتمال زیاد در چند روز آتی سکان اداره امور پایتخت را به دست می‌گیرد، به شهروندان تهرانی تعهد داده در جهت ارتقای کیفیت زندگی‌شان تلاش کند. همچنین به آنها وعده داده برای تمامی شهروندان تهرانی آسایش و آرامش ایجاد کند. او برای اجرای این وعده‌ها در قالب برنامه پیشنهادی خود گفته نیاز است نقش شهرداری از تصدی‌گری به تسهیل‌گری تغییر کند و بخش زیادی از امور شهرداری به بخش خصوصی واگذار شود؛ اما آیا اجرای چنین ایده‌ای در سازمان شهرداری امکان‌پذیر است؟ «جعفر قادری»، عضو انجمن علمی اقتصاد شهر، با پاسخ به این پرسش مزایای اجرای این ایده و چالش‌های وضعیت موجود را توضیح می‌دهد.

‌محمدعلی نجفی گزینه نهایی شهرداری تهران در زمان ارائه برنامه‌ پیشنهادی خود یکی از اصول اولیه برای اداره بهتر شهر تهران و ارتقای کیفیت خدمات ارائه‌شده از سوی مدیریت شهری را تغییر نقش شهرداری تهران از تصدی‌گری به تسهیل‌گری عنوان کرد. او درعین‌حال تأکید کرد اگر بخواهیم شهرداری به مجموعه‌ای چابک و تسهیل‌گر تبدیل شود، باید بخش زیادی از اموری را که به‌صورت مستقیم انجام می‌دهد، برون‌سپاری و به بخش خصوصی واگذار شود. آیا اجرای این ایده در جریان پوست‌اندازی سیستم مدیریت شهری در مجموعه شهرداری شدنی و درست است؟

همان‌طور‌که اشاره کردید یکی از مهم‌ترین محورهای برنامه پیشنهادی گزینه نهایی شهرداری تهران برون‌سپاری بخش زیادی از فعالیت‌های شهرداری است؛ این ایده درست است همان‌طورکه این انتظار وجود دارد که دولت با واگذاری بخشی از امور مرتبط با مدیریت شهری به شهرداری تهران، استقلال این مجموعه را به‌عنوان یک دولت محلی به رسمیت بشناسد؛ شوراها باید از شکل شورای شهرداری خارج شوند، شهرداری نیز به‌تدریج به‌جای پرداختن به حوزه‌های کاری فعلی، مسئولیت خدماتی مانند آب، برق، گاز و امور مربوط به زمین و مسکن شهری را بر عهده بگیرد تا به این ترتیب دولت تصدی‌گری‌ها در حوزه امور شهری را به شهرداری واگذار کند در مقابل این انتظار نیز وجود دارد که شهرداری‌ها مسئولیت‌های مربوط به تصدی‌گری‌های غیرضروری را به بخش خصوصی واگذار کنند. واگذاری امور تصدی‌گری به بخش خصوصی و برعهده‌گرفتن مسئولیت‌های تسهیل‌گری سبب می‌شود شهرداری فقط امور مربوط به برنامه‌ریزی و نظارتی را بر عهده بگیرد.

چه تصدی‌گری غیرضروری‌ای وجود دارد که بهتر است شهرداری در جهت چابک‌سازی خود آنها را به بخش خصوصی واگذار کند؟

به نظر می‌رسد شهرداری باید بسیاری از حوزه‌هایی را که الان درگیر آن است، واگذار کند؛ برای مثال می‌تواند برخی از بخش‌های مدیریتی در حوزه حمل‌و‌نقل عمومی مانند مدیریت اتوبوس‌رانی یا مترو یا بسیاری از فعالیت‌های دیگر مانند نگهداری فضای سبز، جمع‌آوری زباله و... را به بخش خصوصی واگذار کند، چراکه دلیلی ندارد شهرداری‌ها خود را درگیر کنند و باید به بخش خصوصی واگذار شود تا به این ترتیب تشکیلات چابک و سبکی داشته باشند و بهتر بتوانند بحث‌های نظارتی را دنبال کنند.

‌برون‌سپاری بخش از وظایف کنونی شهرداری تهران مانند مواردی که شما نیز به آن اشاره کردید چه مزایایی می‌تواند برای شهر و شهرداری داشته باشد؟

قطعا یکی از اولین مزایای مربوط به واگذاری وظایف تصدی‌گری به بخش خصوصی، کاهش هزینه‌های اداره شهر تهران است، چراکه در این صورت شهرداری بدون آنکه در بخش زیادی از مسائل خود را درگیر کند فقط به مدیریت آنها می‌پردازد؛ برای مثال واگذاری تمامی امور مربوط به صدور پروانه‌های ساختمانی به بخش خصوصی و از طریق سامانه‌های هوشمند، سبب می‌شود میزان اتلاف وقت شهروندان برای انجام این امور کاهش پیدا کند که درنهایت به افزایش کیفیت زندگی آنها منجر خواهد شد. البته یک نکته مهم دیگر آنکه در طرف دیگر این انتظار وجود دارد که دولت نیز بخش زیادی از امور مرتبط شهری را به شهرداری‌ها واگذار کند. به این ترتیب اگر واگذاری امور تصدی‌گری از شهرداری به بخش خصوصی و همچنین واگذاری امور مرتبط با مدیریت شهری از دولت به شهرداری‌ها انجام شود، به‌صورت هم‌زمان مدیریت یکپارچه شهری محقق خواهد شد و هزینه اداره شهرها نیز کاهش پیدا می‌کند.

‌یعنی از دیدگاه شما شرط لازم برای برون‌سپاری وظایف تصدی‌گری شهرداری به بخش خصوصی، اجرای مدل یکپارچه مدیریت شهری است یا آنکه این دو تکمیل‌کننده یکدیگر می‌توانند باشند؟

تکمیل‌کننده یکدیگر هستند.  البته در وضعیت کنونی و پیش از اجرای مدل یکپارچه مدیریت شهری نیز بسیاری از اموری که هم‌اکنون شهرداری‌ها مسئولیت اجرای آن را بر عهده گرفته‌اند، قابل تفویض و واگذاری به بخش خصوصی است؛ اما برای آنکه شهرداری بتواند تمامی مسائل شهری را مدیریت کند، باید مدیریت یکپارچه شهری نیز محقق شود.

‌درحال‌حاضر عدم برون‌سپاری وظایفی که شما به آن اشاره کردید چه مشکلاتی را برای شهر به وجود آورده است؟

طبیعی است که راندمان کار در بخش دولتی و عمومی پایین‌تر از بخش خصوصی است؛ بنابراین اجرای بسیاری از امور شهری از سوی مدیریت شهری سبب می‌شود هزینه‌های اداره شهر بیش از حد معمول شود. ضمن آنکه تصدی‌گری در سیستم‌های دولتی و بخش عمومی مانند شهرداری به‌دلیل شفافیت‌نداشتن و رانت منجر به بروز مشکلاتی خواهد شد. یکی از اشکالات مهم دیگری که در نتیجه اجرای امور تصدی‌گری از سوی شهرداری به وجود می‌آید آن است که شهرداری را از پرداختن به امور مهم شهری که درواقع وظایف اصلی شهرداری هستند غافل می‌کند و درنهایت شهرداری از وظایف اصلی خود دور می‌شود.

‌در‌حال‌حاضر مطابق گزارش‌های ارائه‌شده از سوی کارشناسان و همچنین گزارشی که محمدعلی نجفی به آن اشاره کرد، یکی از مهم‌ترین مشکلات سازمانی مجموعه شهرداری تهران فربه‌بودن ساختار سازمانی و بالا‌بودن آمار نیروی انسانی مشغول‌به‌کار در این مجموعه است. مطابق با آمارها هم‌اکنون بیش از 63 هزار نیروی انسانی در مجموعه شهرداری مشغول به کار هستند که چهار برابر الگوی مصوب برای این سیستم است. اگر قرار باشد بخش زیادی از فعالیت‌های کنونی شهرداری تهران به بخش خصوصی واگذار شود، در این صورت چه اتفاقی برای نیروی انسانی شاغل در مجموعه خواهد افتاد؟ آیا باید اصلاحات این دو بخش به‌صورت هم‌زمان انجام شود؟

طبیعی است که وقتی فعالیت‌ها واگذار می‌شود، باید نیروی انسانی مربوط به این امور نیز واگذار شود. البته نیروی انسانی مربوط به فعالیت‌ها نیز می‌تواند هم‌زمان به بخش خصوصی واگذار شود که در این صورت مقاومت کمتری در مقابل تغییرات شکل بگیرد.

‌پروسه واگذاری فعالیت‌ها به بخش خصوصی زمان‌بر است یا آنکه این امکان وجود دارد گام‌های نخستین برای اجرای این اصلاحات از سال آتی آغاز شود؟

در برخی حوزه‌ها سریع می‌توان واگذاری امور به بخش خصوصی را انجام داد؛ برای مثال واگذاری امور مربوط به چاپ و انتشار، فضای سبز و جمع‌آوری زباله ازجمله مواردی هستند که به‌راحتی و بدون مقاومت امکان واگذاری دارند؛ اما برخی حوزه‌های دیگر نیز هستند که با توجه به حساسیت‌های موجود در آن بخش‌ها نیاز دارند در پروسه زمانی بلندتری انجام شوند.