مهریه بیت کوین؛ یک لاکچری بازی تازه

دوات آنلاین -انتشار تصویری از عقدنامه یک زوج جوان در فضای مجازی که در آن از بیت کوین به عنوان بخشی از مهریه نام برده‌شده واکنش‌های بسیاری را برانگیخته ‌است. اغلب واکنش‌ها با یک سوال اساسی روبه‌روست؛ این‌که کار آیا قانونی است یا خیر؟

جام جم نوشت: به دنبال این واکنش‌ها هم یک وکیل دادگستری با این استدلال که در قانون مدنی گفته‌شده هر چیزی را که مالیت داشته و قابل‌تملک نیز باشد، می‌توان مهریه قرار داد، استناد کرده‌ است که این کار منافاتی با قانون ندارد. اما تماس ما با اغلب دفاتر ازدواج و طلاق حکایت از این داشت که آنها زیر بار چنین کاری نمی‌روند،‌ برخی از آنها از چند و چون استفاده از رمزارزهای دیجیتال اطلاعاتی نداشتند و به همین دلیل آن را غیرقانونی می‌دانستند و برخی دیگر یا عینک بدبینی رواج چنین مهریه‌هایی را ترفندی از سوی برخی وکلا می‌دانستند. عده‌ای هم بر این باورند رمزارزها جزو دسته مهریه‌های غیرمعمول قرار دارند و سیاست قوه قضا همچون گذشته مقابله ‌با قید این چنین مهریه‌هاست.

استدلال قوه قضا هم بر این است که اغلب این مهریه‌ها در شرایط جدایی احتمالی زوجین، محل چالش واقع می‌شود و در خوشبینانه‌ترین شکل منجر به حبس خواهدشد؛ اتفاقی که تعارض آشکاری با سیاست چند سال اخیر قوه‌قضاییه دارد. البته همه این موارد دلیل نشده‌است تا زوجین نتوانند دست به چنین کاری بزنند و آنها این بار در شروط ضمن‌عقد چنین مواردی را قید می‌کنند.

ورود رمزارزها به این حوزه البته که هشدار جدی‌تری برای رایج شدن این ارز در کشور هم دارد، اگر چه فاصله بیت کوین با ارزهای رایج در کشور هنوز بسیار است اما ورود بیت کوین به عقدنامه یعنی در آینده شاهد فراگیری این رمزارزهای دیجیتال به زندگی معمولی‌مان خواهیم‌بود. آینده‌ای که اصلا دور نیست.

 بیت کوین برای مهریه قانونی است؟

نه انتشار تصویر برگه عقدنامه در فضای مجازی که اظهارنظر یک وکیل دادگستری باعث شده بحث بر سر قانونی بودن یا نبودن این اتفاق بالا بگیرد. مهدی عزیززاده، وکیل پایه‌یک‌دادگستری در پاسخ  به باشگاه‌خبرنگاران درباره این‌که آیا می‌توان بیت کوین را به عنوان مهریه قرار داد یا خیر گفته‌است بر اساس قانون هر چیزی که مالیت داشته‌باشد می‌تواند به عنوان مهریه تعیین‌شود. به اعتقاد این وکیل‌ دادگستری، چون «در قانون مدنی گفته‌شده هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می‌توان مهر قرار داد به همین دلیل تعیین بیت کوین به عنوان مهریه مشکلی ندارد.» فارغ از ماجرای قانونی‌بودن یا نبودن این کار بحث شرعی این ماجرا هم پیش می‌آید. این وکیل دادگستری اما معتقد است از آنجا که «شرع انتخاب بیت کوین را ممنوع نکرده‌است بنابراین می‌تواند به عنوان مهریه انتخاب شود.»

تازه بودن این موضوع البته که باعث تفاوت نظر بسیار هم شده‌است،علی‌اکبر مهرگان، مسؤول یک موسسه‌حقوقی است و پاسخ متفاوتی به سوال جام‌جم می‌دهد. او معتقد است به‌ظاهر این کار قانونی است اما در عمل غیرقانونی! او می‌گوید «از آنجا که در قانون بحث هر چیز که مالیت داشته باشد می‌تواند جزو مهریه باشد، این کار قانونی به نظر می‌رسد اما از آنجا که هنوز قانون مصوبی در رابطه با خرید و فروش بیت کوین وجود ندارد و به نوعی این کار غیرقانونی است، نمی‌تواند در عقدنامه به عنوان مهریه قید شود.»

البته که مدت‌هاست هم استخراج این رمزارز با اخذ مجوزقانونی است و هم خرید و فروش آن در ایران اتفاق رایج و معمولی است. آن‌طور که برخی کارکنان دفاتر ازدواج به جام‌جم می‌گویند، زوجین برای دچار نشدن با چالش‌های قانونی این موارد را در شروط ضمن‌عقد قید می‌کنند تا به نوعی دچار قرائت‌های متفاوتی از قانون نشوند و پس از ازدواج مشکلی در این حوزه نداشته‌باشند.

دردسرهای مهریه عصردیجیتال

برآیند گفته‌های مختلف و البته تماس با دفترخانه‌های مختلف ازدواج در تهران نشان می‌دهد باید بپذیریم که قید رمزارزهای دیجیتال به عنوان مهریه در عقدنامه رویه‌ای قانونی محسوب می‌شود، هر چند برخی از این دفاتر ازدواج به جام‌جم گفته‌اند، حتی در صورت قانونی بودن، از انجام این کار معذورند!

بحث بر سر عرفی و شرعی بودن این کار هم به نظر آشکار است و محل چالش نیست؛ چرا که هم استخراج بیت کوین و هم خرید و فروش آن با اخذ مجوزهای لازم روندی قانونی دارد و بنابراین از نظر شرعی هم نباید مشکلی داشته باشد. اما این مهریه عصر دیجیتال هنوز نیامده مشکلاتی را به همراه خود خواهدداشت.

اولین معضل قیمت بالای آن است که طی یک سال از پنج دلار به حدود۵۴هزار دلار رسیده ‌است و با توجه به استقبال عموم از آن انتظار افزایش قیمت هم در آینده می‌رود. اما افزایش قیمت بیت کوین چگونه اسباب دردسر است در حالی که جهش قیمت‌ها تنها محدود به این رمزارز دیجیتال نیست و در مورد طلا و سکه هم صدق می‌کند؟ از کارن روحانی، حقوقدان می‌پرسیم با رایج شدن این امر آیا باید نگران گرفتاری‌های حقوقی تازه‌ای در این حوزه باشیم؟ او می‌گوید: «از آنجا که حالا بیت کوین به عنوان یک رمزارز رایج مطرح است و هر روز حتی تلویزیون هم در کنار قیمت طلا و ارزهای دیگر، قیمت روز آن را اعلام می‌کند، مانع قانونی در قید آن در عقدنامه وجود ندارد اما احتمالا به دلیل ناآگاهی عمومی نسبت به آن باید منتظر گرفتاری‌های حقوقی بیشتری در این حوزه باشیم؛ چرا که تبدیل آن به پول رایج شاید هنوز برای بسیاری پیچیدگی‌هایی داشته‌باشد.» البته که ایراد اساسی این حقوقدان به این موضوع قیمت بالای این رمزارز دیجیتال است. او می‌گوید: «اگرچه قید بیت کوین در عقدنامه مشکلی قانونی ندارد اما بدون شک قیمت بالای آن همان مشکلات همیشگی در این حوزه را پیش خواهدآورد. البته که از این موضوع هم با توجه به شرایط‌کنونی جامعه گریزی نیست.»

اصغر کیهان‌نیا، مشاور خانواده هم معتقد است استفاده از بیت کوین به نوعی ارجحیت مادی خانواده‌ها را در این روزگار نشان می‌دهد. او به جام‌جم می‌گوید: «این‌که ارزش بیت کوین طی چندسال گذشته رشدی بی‌سابقه داشته و البته ظواهر امر هم نشان می‌دهد این افزایش قیمت ادامه خواهدداشت نشان از این دارد که همچنان برای خانواده‌ها در ازدواج، مادیات اولویت بالایی دارد. اتفاقی که حداقل مراجعان بسیار هر روزه به مراکز مشاوره نیز آن را تایید می‌کند.»

لاکچری بازی تازه یا وهن عقدنامه

البته واکنش کاربران فعال فضای مجازی به این موضوع نیز همان واکنش همیشگی است؛ یعنی شوخی با موضوع اصلی اما همان دسته از افرادی هم که از این مرحله عبور کرده‌اند، به این موضوع تاخته‌اند. اغلب آنها این کار را پیروی از مد روز و روش تازه‌ای برای لاکچری جلوه دادن و متفاوت بودن در جامعه دانسته‌اند و معتقدند تب تند بیت کوین هم زود به عرق می‌نشیند و وقتی این امر تکراری شد، مد جدیدی برای تفاخر سر برمی‌آورد. عده‌ای نیز همچنان بحث گذشته نوستالژیک و شیرین و پایبندی به سنت قدیم و ارجحیت آن را به عصرکنونی گوشزد کرده‌اند.

این‌که در قدیم سهم از آب قنات مهریه بوده و زندگی‌ها دوام داشته و حالا به ازدواج مثل یک قرارداد خرید و فروش نگاه می‌شود و پول و مادیات حرف اول را می‌زند. مخالفان این دسته هم معتقدند هر تغییری در سبک زندگی همواره با مقاومت‌های بسیار روبه‌رو بوده‌است و اگر بخواهیم همچنان با همان رویه پیش برویم، زندگی در این روزگار امکان‌پذیر نخواهدبود. اما در این میان عده‌ای هم قید بیت کوین در عقدنامه را به نوعی وهن و تمسخر این سند ارزشمند تلقی کرده‌اند.

از اصغر کیهان‌نیا، مشاور خانواده می‌پرسیم چقدر قید چنین موارد غیرمعمولی در عقدنامه به نوعی تمسخر آن محسوب می‌شود.

او معتقد است قید بیت ‌کوین در عقدنامه هیچ تعارضی با قانون ندارد و البته که نباید آن را همرده با مهریه‌های غیرمعمول دانست. او به جام‌جم می‌گوید: «حتی اگر این مورد را مد تازه زوجین بدانیم، باید قبول کنیم هر اتفاق تازه‌ای لزوما بد نیست. همان‌طور که برخی زوجین به جای طلا و سکه تعدادی شاخه گل رز به عنوان مهریه معلوم می‌کنند، افرادی هم دوست دارند به جای اینها از بیت کوین استفاده کنند.»

این مشاورخانواده می‌گوید:« باید قبول کنیم رسوم در عصرکنونی تفاوت‌های فاحشی با گذشته دارد، درج بیت کوین در عقدنامه صورت ظاهری و به نوعی شاید نشانه‌ای از این تغییرات باشد اما در بطن ازدواج هم ما روز به روز شاهد فاصله‌گرفتن از رسوم گذشته هستیم. از حذف رایج مراسم‌خواستگاری بگیرید تا از رونق‌افتادن مباحثی همچون شیربها یا مراسمی همچون حنابندان و غیره.» به اعتقاد او تفاوت در انجام مراسم ازدواج‌ لزوما به معنای کاهش ارزش‌ها نیست و آن‌طور که او می‌گوید بسیاری از زنان حالا به جای قید مهریه، استفاده از حق طلاق را مطالبه می‌کنند.