دوات آنلاین -خور موسی از آن مناطقی است که هرگز نباید تماشا و گشت و گذار در آن را از دست داد. منظره های بکر، تنوع حیات وحش و دهها جاذبه دیگر باعث می‌شود تصمیم بگیریم به این منطقه سفر کنیم.
دلیل نامگذاری خور موسی
خور موسی به معنای دریای داخل شده به خشکی است. در حقیقت محدوده‌ای نیمه بسته، که با دریای آزاد ارتباط دارد. نام موسی هم از ناخدایی پرآوازه در گذشته در این منطقه گرفته شده است. خورموسی مثلثی شکل است و در انتهایی‌ترین نقطه در شمال غربی خلیج فارس قرار دارد و از شمال به بندر ماهشهر، سربندر و بندر امام خمینی می‌رسد.خور موسی شاخهٔ مثلث‌شکلی است در منتهی‌الیه شمال غربی خلیج فارس.
خورهای کوچک دیگری از خور موسی منشعب می‌شوند که بیشتر در کناره باختری آن قرار دارند و از جنوب به شمال عبارت‌اند از خور سلچ، خور ملح، خور قناقه، خور مریموس و در شمال غربی خور دورق. بخش که میان جزیره قبر ناخدا و کرانه خاوری خشکی اصلی قرار دارد خور غَزْلان نام گرفته است .
خورموسی؛ منبع بزرگ نفتی
در دهانه خور سه جزیره به نام‌های «دارا»، «قبر ناخدا» و «بونه» وجود دارند. داخل خور جزیره‌های زیادی پوشیده از گل ولای و باتلاقی وجود دارند که مسکونی نیستند و به برخی امکان تردد نیست.
اطراف جزیره‌ها منابع عظیم نفت نهفته است که اکتشاف و استخراج نفت و تردد نفتکش‌ها در منطقه و نزدیکی به منطقه ویژه اقتصادی پالایشگاه بندر ماهشهر، در کنار شاه‌راه ارتباطی بندر امام خمینی بودن، اهمیت خور موسی را دوچندان می‌کند؛ گرچه فعالیت صنایع در این محدوده، آلودگی‌های محیطی فراوان ایجاد کرده است. در حال حاضر خور موسی یکی از آلوده‌ترین نقاط خلیج فارس است.
دیدنی های خورموسی
خورموسی که متصل به آبهای خلیج فارس است، حیات وحش دریایی بسیار زیبایی دارد. این خور زیستگاه دلفین های گوژپشت محسوب می شود. تماشای گروه دلفین های گوژپشت در خورموسی برای گردشگران بسیار جذاب است.
بیشتر بخوانید: معرفی کامل همه جزایر ایرانی خلیج فارس
همچنین خورموسی، محل زندگی بسیاری از پرندگان بومی و مهاجر محسوب می شود. هر سال از اسفند تا خرداد ماه حضور حجم انبوه پرندگان مهاجر و بومی در خورموسی قابل توجه است که مناظر بسیار بدیعی را به وجود می آوردند. جزایر بسیار بکر و زیبای خورموسی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند.
در این میان جزایر قمر، قبر ناخداد و حیات وحش منحصر به فرد این منطقه از مواردی هستند که سفر به آنها می تواند برای گردشگران از جذابیت فوق العاده ای برخوردار باشد.
خورموسی به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و پستی و بلندی بستر و ارتباط آبی با تالاب شادگان، محل تخم‌ریزی بسیاری از گونه‌های ماهیان و خصوصاً میگو در خلیج فارس است و صید آبزیان در این منطقه، بسیار رونق دارد.
بیشترین پراکنش ماهی حلوا سفید با نام محلی زبیدی در خلیج فارس، در منطقه خور موسی و جزیره قشم است. گیلان‌شاه خالدار از پرندگان این خور و نهنگ و دلفین و فریاله از آبزیان آن هستند. متأسفانه با ورود حجم زیادی از پساب‌های صنایع پتروشیمی بدون تصفیه شدن به خور موسی، زیست‌بوم‌ها و گونه‌های جانوری و همچنین گردشگری خور موسی در معرض نابودی است.
جزیره دارا؛ منطقه ای بی نظیر
جزیره دارا یکی از جزایر خور موسی در خلیج فارس است که در فاصله ۷۲ کیلومتری از بندر ماهشهر قرار دارد. این جزیره که به عنوان بخشی از پارک ملی دریایی دارا، به این پارک الحاق شده است، بهشتی کوچک برای پرندگان آبزی و کنارآبزی است.
بیشتر بخوانید: چگونه به جزیره هنگام برویم + معرفی جاهای دیدنی
برای رسیدن به این جزیره در روزی آفتابی از اسکله صیادی سمایلی واقع در بندر ماهشهر با قایق به راه افتادیم تا با گذر از خور بیحد که از خوریات منشعب از خورموسی است، به جزیره دارا برسیم.
در مسیر رسیدن به جزیره دارا، ابتدا از کنار صنایع عظیم پتروشیمی و اسکله تجاری بندر امام گذشتیم.
در طول راه، دیدن دسته‌های چندتایی از گونه دلفین گوژپشت به مسیر حرکت، تنوع و جذابیت می‌داد. قایق‌های صیادی بسیاری که به صید ماهی و میگو مشغول بودند، در مسیر مشاهده می‌شدند.
بعد از دو ساعت سفر با قایق، به جزیره کوچک و زیبای دارا رسیدیم؛ جزیره‌ای نسبتا مسطح که دو رشته تپه شنی در شرق و غرب آن امتداد یافته است. مساحت این جزیره در حدود ۱۴۵ هکتار است و ساحلی شنی دارد.
بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی جزیره قشم با آدرس و عکس
ساحل این جزیره، زیبا پر از گونه‌های مختلف سخت‌پوستان و صدف‌های دو کفه‌ای است و پرواز دسته‌های عظیم پرندگان بر فراز جزیره در فصل بهار، زیبایی خاصی به آن می‌بخشد.
پوشش سبز گیاهان در این فصل، جزیره را به فرشی سبز در دل آبی دریا تبدیل کرده است.
در اولین قدم‌ها در این جزیره، پرندگان زیبایی مانند سلیم خرچنگ‌خوار، پرستوی دریایی کاکلی کوچک و بزرگ، پرستوی دریایی خزری، پرستوی دریایی پشت دودی، اگرت ساحلی و کفچه نوک به تعداد زیاد دیده می‌شد که در آرامشی خاص و با نظم، این جزیره را بین خود تقسیم کرده بودند؛ اگرت‌ها و کفچه نوک‌ها برای لانه‌سازی قسمت‌های بلند جزیره را به خود اختصاص داده‌اند و پرستوهای پشت دودی در زیر بوته‌های کوچک لانه‌سازی کرده‌اند، سلیم‌های خرچنگ‌خوار در قسمت‌های نرم ماسه‌ای جزیره با حفر تونل‌های عمیق و پرستوهای دریایی کاکلی کوچک و بزرگ و خزری در قسمت‌های باز و کم‌پوشش گیاهی، لانه‌سازی و جوجه‌آوری دارند و هر کدام، کلونی خاص خود را تشکیل داده‌اند.
در جزیره دارا سر و صدای عجیب اما زیبای پرندگان باعث می‌شود که حتی صدای امواج دریا به سختی به گوش برسد.
آب و هوای این جزیره مانند آب و هوای حاره‌ای است و در بهار هم گرمای خاصی دارد؛ در این فصل جوجه‌های اگرت و کفچه نوک‌ها از تخم بیرون آمده‌اند ولی پرستوهای دریایی هنوز روی تخم خوابیده بودند اما در مورد سلیم‌های خرچنگ‌خوار به دلیل نوع خاص لانه‌سازی با حفر تونل‌های عمیق و طولانی نمی‌شود به درستی تشخیص داد که جوجه‌دار شده‌اند یا خیر.
شگفتی دیگر، نحوه تغذیه پرندگان جزیره است که با نظم و هماهنگی خاصی انجام می‌شود. در هنگام جزر که آب دریا فرو می‌نشیند و ساحل پر می‌شود از خرچنگ‌ها، سلیم‌های خرچنگ‌خوار برای تغذیه به ساحل می‌روند و در هنگام مد نیز پرستوهای دریایی برای آبتنی و صید ماهی، بیشتر از سایر گونه‌ها به چشم می‌خورند.
در سوابق جزیره دارا آمده است که لاک‌پشت‌ها هم برای تخمگذاری به این جزیره می‌آیند اما شوربختانه در سال‌های اخیر لاک‌پشت‌ها در این جزیره مشاهده نشده‌اند.
به گفته کارشناسان محیط زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان، این جزیره جزو معدود جزایری است که محل جوجه‌آوری گونه سلیم خرچنگ‌خوار است و تنها کلونی این پرنده، در این جزیره و جزیره قبر ناخدا لانه‌سازی می‌کنند.
جزیره دارا با تمام زیبایی‌هایش به بهشتی برای پرندگان تبدیل شده است که متاسفانه آلودگی‌هایی همچون رهاسازی پسماندها خصوصاً پسماندهای پلاستیکی که توسط امواج دریا و یا صیادان در ساحل رهاسازی می‌شوند، آن را آلوده کرده است. در این شرایط، هر ساله از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان و دوستداران طبیعت، برنامه پاک‌سازی در این جزیره اجرا می‌شود.
در برخی موارد، شکارچیان برای شکار و یا جمع‌آوری تخم پرندگان به جزیره می‌روند که این اقدام تهدیدی برای پرندگان محسوب می‌شود.
در مواردی هم آتش‌سوزی موجب آسیب رساندن به این زیستگاه و بهشت کوچک پرندگان می‌شود.
جزیره قبر ناخدا از دیگر دیدنی های خورموسی
جزیره قبر ناخدا در زمان مد 2.4هکتار است ولی در زمان جزر پشته های شنی وسیعی از آب بیرون می آیند و به آن متصل می شوند که مساحت آن را تا چندین صد هکتار افزایش می دهند. این جزیره با اینکه کاملا مسطح است و بخش مرکزی این جزیره را گیاهان مختلف تشکیل می دهند و آب شیرین در آن یافت نمی شود اما به هیچ وجه قابلیت مسکونی ندارد.
جزیره قبر ناخدا را رسوبات رودخانه ای و جریانات جزر و مد تشکیل داده اند که با جزر آب، دریا تا فاصله زیادی از جزیره عقب نشینی می کند. همچنین بخش غرب و جنوب جزیره بسیار کم عمق است، سطح جزیره قبر ناخدا پوشیده از گل و لای به همراه صدف های آهکی است. در حاشیه آن برآمدگی صدفی به صورت نواری ممتد به موازات خط ساحلی دیده می شود.
این جزیره محل تخمگذاری پرستو های دریایی است. بعضی از مردم محلی ضمن تایید وجود قبر ناخدایی که امکان انتقال او در زمان فوت نامعلومش وجود نداشت به ریشه های تاریخی آن اشاره می کنند و می گویند: در زمان سلسله هخامنشیان سواحل خوزستان با امروز کاملا متفاوت بوده است و جزیره قبر ناخدا در آن زمان جزیره نبوده بلکه چسبیده به خاک اصلی بوده است و بهترین موقعیت را برای ساختن بندر و تاسیسات مربوطه داشته است. به همین دلیل زیر خاک جزیره قبر ناخدا، تاسیسات بندری و شهری و کشتی سازی هخامنشی قرار گرفته است و برای همین به آن نام قبر ناخدا داده اند.
ببینید: فیلمی بی‌نظیر از دنیای زیر آب در خلیج فارس
طبق اظهارنظر دکتر بهروز بهروزی راد مولف کتاب «زیستگاه های حساس پرندگان آبزی خلیج فارس» چون جزیره از جمله زیستگاه های حساس خوزستان محسوب می شود و تحت تاثیر جزر و مد خلیج فارس است وقوع این دو پدیده بر زمان تغذیه و استراحت پرندگان موثر است و چون ساختار ساحلی جزیره ماسه ای و گلی است این نوع ساختار برای تغذیه پرندگان کنارآبزی بسیار مناسب است.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته و طبق اظهارنظر کارشناسان محیط زیست در خوزستان، در جزیره قبر ناخدا علاوه بر حیات پرندگانی همچون پرستوهای دریایی، سلیم خرچنگ خوار، کاکایی، آبچلیک، قار بزرگ و قارساحلی، گونه های دیگر جانوری نیز وجود دارد که از جمله آنها می توان به موش سیاه، سوسمار، مارمولک و لاک پشت اشاره کرد.
چگونه به جزیره خورموسی برویم
برای گشت‌وگذار در خور موسی و رفتن به جزیره‌های آن به بندر ماهشهر بروید و به کمک تورهای محلی یک روزه از بازدید و گردش در خور موسی لذت ببرید.
این منطقه تحت کنترل سازمان حفاظت محیط زیست است و به‌خصوص در ایام نوروز و تعطیلی‌ها، کشتی‌های تفریحی خورپیما، گردشگران را به گردش و تفرج در منطقه می‌برد. بهترین زمان برای سفر به این خطه، اسفند ماه و زمان مهاجرت دسته‌های پرندگان مهاجر به خور موسی است.
منابع: سیری در ایران- ایسنا- شرق
12jav.net