دوات آنلاین-سندروم روده تحریک پذیر که با نام آی بی اس (IBS) شناخته می‌شود نوعی اختلال در روده بزرگ است که درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای را به دنبال دارد. بررسی‌ها نشان داده است زنان بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. علایم این سندرو، دلایل و راه‌های درمان آن را در ادامه بخوانید.
علل سندروم روده تحریک پذیر
عسگر باقر زاده فوق تخصص گوارش در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره علل موثر در ایجاد سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) اظهار کرد:مطالعاتی فراوان درباره علل موثر در ایجاد این سندروم انجام شده است، اما تاکنون دانشمندان نتوانسته‌اند علتی واحد برای آن بیان کنند، ولی به طور کلی چند علل در بروز این سندروم نقش دارند که از جمله این نشانه‌ها می‌توان به علل سیستم ایمنی بیمار، علل باکتریال یا عفونی، درگیری سیستم مغزی و سیستم عصبی مرکزی (CNS) و استرس اشاره کرد.
وی بیان کرد: علل باکتریال یا عفونی در ایجاد سندروم روده تحریک‌پذیر نسبت به علل سیستم ایمنی بیشتر اثرگذار هستند، به طوری‌که حدود ۲۵ درصد بیماران، پیش از اینکه سندروم روده تحریک پذیر در آنها تشخیص داده شود، به یبماری عفونی مبتلا بوده‌اند، بنابراین عامل عفونی در بروز سندروم روده تحریک پذیر نقشی موثر داشته است، سیستم ایمنی مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر هم اغلب به گونه‌ای است که پاسخ‌های نامناسب نسبت به تحریکات محیطی از خود نشان می‌دهد.
باقر زاده افزود: سندروم روده تحریک پذیر در زنان جوان ۱۵ تا ۴۰ ساله نسبت به مردان بیشتر شایع است، از جمله علائم سندروم روده تحریک‌پذیر می‌توان به درد‌های کولیکی اشاره کرد که در قسمت‌های مختلف شکم ظاهر می‌شوند، بیش از سه ماه طول می‌کشند و با اجابت مزاج کاهش پیدا می‌کنند، این درد‌ها با استرس تحریک می‌شوند و به گونه‌ای هستند که شب‌ها بیمار را از خواب بیدار نمی‌کنند، مبتلایان به این سندروم به اسهال خونی هم دچار نمی‌شوند.
نشانه های سندرم روده تحریک پذیر
رایج ترین نشانه هایی که در این افراد دیده می شود عبارت است از:
تغییر در عادت های اجابت مزاج
درد شکمی و گرفتگی شکم. اغلب بعد از اجابت مزاج تسکین پیدا می کند
بعد از رفتن به دستشویی، بیمار ممکن است احساس کند روده کاملا خالی نشده است.
گاز اضافی
عبور مخاط از رکتوم
نیاز ضروری و اورژانسی به دستشویی
تورم یا نفخ در شکم
بیشتر نشانه ها بعد از خوردن غذا بدتر می شوند. عموما دوره های عود ۲ الی ۴ روز طول می کشند و سپس نشانه ها بهبود پیدا می کند یا کاملا برطرف می شود. نشانه ها و علائم مرتبط با IBS از بیماری به بیمار دیگر متغیر است.
این نشانه ها اغلب شبیه نشانه های بیماری ها یا شرایط دیگر هستند. IBS ممکن است نشانه هایی را در بخش های بدن ایجاد کند.
این نشانه ها شامل موارد زیر است:
ادرار مکرر
تنفس بد
سردرد
درد عضلات یا مفاصل
خستگی دائم
درد به هنگام برقراری رابطه جنسی
عادت ماهیانه نامنظم
اضطراب و افسردگی نیز ممکن است در این افراد دیده شود زیرا چنین شرایطی باعث ایجاد نارحتی و خجالت می شود.
نحوه درمان سندرم روده تحریک‌پذیر
درمان سندرم روده تحریک‌پذیر، یک نسخه برای همه نیست. پزشک شما با همکاری خودتان و با کمی آزمون و خطا می‌تواند راهی برای کنترل علائمتان پیدا کند. این برنامه‌ی درمانی نیازمند یک رویکرد چندوجهی است که می‌تواند شامل تجویز داروهای OTC، تغییراتی در سبک زندگی و حتی روان‌درمانی شود.
اگر تا به حال فکری به حال سندرم روده تحریک‌پذیرتان نکرده‌اید، لازم است به یک پزشک مراجعه کنید و او را در جریان تمام علائم گوارشی که دارید بگذارید. اگر هم قبلاً یک برنامه‌ی درمانی را شروع کرده‌اید و حالا می‌بینید علائمتان تغییر کرده‌اند باز هم باید به پزشک این مسئله را اطلاع دهید، چون احتمالاً لازم است در رویکرد درمانی‌تان تغییراتی ایجاد شود.
تاثیر رژیم غذایی در سندروم روده تحریک پذیر
فعالیت ساده‌ای مثل غذا خوردن، خصوصاً خوردن غذاهای حجیم و پرچرب می‌تواند انقباضات روده را تحریک کند. بنابراین تغییر دادن عادت‌های غذایی یکی از معمول‌ترین راه‌های کنترل علائم سندرم روده تحریک‌پذیر می‌باشد.
حجم وعده غذایی و زمان خوردن آن
برای کم کردن فشار وارده بر سیستم گوارشتان توصیه می‌شود به‌جای سه وعده غذایی حجیم، وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکررتر بخورید.
برای رفع یبوست، یک صبحانه مفصل می‌تواند انقباضات روده را افزایش داده و موجب حرکات روده جهت دفع شود.
چه پرهیزهای غذایی باید رعایت شود
داشتن دفترچه‌ی غذایی می‌تواند کمکتان کند هر آنچه می‌خورید و احساسی که خوردن هر غذا به شما می‌دهد را یادداشت و ثبت کنید. اگر متوجه شدید علائمتان بعد از خوردن غذای خاصی تشدید می‌شود، آن غذا را برای تقریباً سه ماه از رژیم غذایی‌تان حذف کنید تا ببینید تأثیری روی علائم سندرم روده‌ی تحریک پذیرتان دارد یا خیر. اگر اثری نداشت، آن غذا را دوباره بخورید و همین پروسه را با غذای بعدی که در لیست دارید تکرار کنید. غذاها و نوشیدنی‌هایی که معمولاً برانگیزاننده‌ی علائم IBS هستند شامل موارد زیر می‌شوند:
. غذاهای چرب
. سبزیجات نفاخ
. نوشیدنی‌های گازدار
. شیرین‌کننده‌های مصنوعی
. کافئین
. الکل
اما یادتان باشد چیزی که بر علائمتان اثر می‌گذارد می‌تواند تا حدودی غیرقابل پیش‌بینی باشد. استرس و تغییرات هورمونی نیز منجر به علائم سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند. به همین دلیل ممکن است غذایی که زمانی قادر به تحمل آن نبودید، در زمانی دیگر بدون هیچ ناراحتی برایتان لذت‌بخش هم بشود.
خوب است از یک متخصص تغذیه برای شناختن سایر غذاهایی که احتمالاً علائمتان را بدتر می‌کنند کمک بگیرید و مطمئن شوید که رژیم غذایی‌تان با وجود محدودیت‌هایی که دارید، متعادل و مناسب است. همچنین علاوه بر تغییراتی که در بالا گفتیم، می‌توانید رژیم حذفی را در پیش بگیرید تا متوجه عدم تحمل لاکتوز یا سوء جذب فروکتوز شوید.
بیشتر بخوانید: علایم سرطان روده بزرگ چیست؟
رژیم غذایی با فودمپ‌های کم
رژیم غذایی با فودمپ‌های کم، مصرف کربوهیدرات‌هایی را که می‌توانند برای افراد دچار IBS مشکل‌ساز باشند محدود می‌کند زیرا این کربوهیدرات‌ها می‌توانند ایجاد نفخ، گاستریت، شکم‌درد، اسهال و یبوست کنند.
در پیش گرفتن رژیم غذایی با فودمپ کم می‌تواند سخت باشد اما مطالعاتی انجام شده‌اند که تأثیر آن را ثابت کرده‌اند. این رژیم غذایی شامل حذف کربوهیدرات‌های موردنظر به مدت 6 تا 8 هفته و سپس کم‌کم دوباره مصرف کردنشان می‌شود تا بدین ترتیب تحمل یا عدم تحمل این مواد غذایی ارزیابی شود.
مصرف فیبر توصیه می‌شود
مصرف فیبر به طور کلی زیاد توصیه می‌شود زیرا فواید زیادی برای سلامتی دارد و می‌تواند دفع مدفوع را راحت‌تر کند. اما بهتر است فیبر را کم‌کم به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید تا به بدنتان فرصت دهید برای سازگاری پیدا کردن با فیبر، زمان داشته باشد. همچنین شواهدی وجود دارد که افراد دچار IBS، فیبر محلول را بهتر می‌توانند تحمل کنند.
داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک
انواع زیادی از درمان‌های OTC برای تسکین علائم گوارشی وجود دارند. هرچند شما بدون نسخه‌ی پزشک هم می‌توانید به این داروها دسترسی پیدا کنید، اما بهتر است پیش از استفاده، با پزشک مشورت کنید. چند داروی معمول برای سندرم روده تحریک پذیر شامل موارد زیر می‌شوند:
. ایمودیوم: مفید برای رفع اسهال، اما نه لزوماً برای درد IBS
. ملین یا کارکُن‌ها: مانند میرالاکس، متاموسیل و سیتروسل
. مکمل‌های پروبیوتیک: این داروها حاوی گونه‌های زنده‌ی باکتری‌های مفید هستند
داروهایی که پزشک تجویز می‌کند
قبلاً داروهای تجویزی برای IBS محدود بوده‌اند. اما خوشبختانه این شرایط خیلی زود تغییر کرد و داروهای تجویزی جدیدی تولید شدند که در اینجا به برخی از این داروها که در حال حاضر در دسترس‌اند اشاره می‌کنیم:
داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدافسردگی می‌توانند بر عملکرد سیستم گوارش اثر بگذارند. پزشک شما ممکن است به چند دلیل برای شما داروی ضدافسردگی تجویز کند و یکی از آنها این است که داروهای ضدافسردگی را می‌توان برای مدت طولانی و بدون عارضه مصرف کرد و این یک مزیت برای اختلال مزمنی مانند IBS است. اگر علائم سندرم روده تحریک‌پذیر شما به‌واسطه‌ی تغییرات در سبک زندگی و اصلاحات غذایی کاهش نیافت، پزشک احتمالاً داروهای ضدافسردگی را به شما توصیه می‌کند. ضمناً اگر علائم افسردگی و اضطراب را نیز همراه با علائم IBS داشته باشید، داروهای ضدافسردگی برایتان تجویز می‌شوند.
داروهای ضدافسردگی که برای درمان IBS استفاده می‌شوند شامل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و داروهای ضدافسردگی تری سایکلین می‌شوند. هر دو دسته از داروها دارای ویژگی تسکین‌دهنده‌ی درد هستند.
پزشک شما بر اساس مشکل دفعتان (اسهال یا یبوست) تصمیم می‌گیرد که چه نوع داروی ضدافسردگی را برایتان تجویز کند. زیرا داروهای ضدافسردگی دارای اثرات متفاوتی بر تشکیل مدفوع و دفعات اجابت مزاج هستند.
داروهای خاص IBS
هرچند آنتی اسپاسمودیک‌ها می‌توانند مؤثر باشند، اما برای چند عارضه به کار می‌روند و مختص سندرم روده تحریک‌پذیر نیستند. شرکت‌های داروسازی برای این که علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را دقیق‌تر و خاص‌تر هدف بگیرند، تلاش کرده‌اند تا داروهایی خاص این بیماری را تولید کنند و طی سال‌های گذشته، چند دارو وارد بازار کرده‌اند. این داروها عموماً بر گیرنده‌هایی در داخل روده‌ی بزرگ اثر می‌گذارند تا علائم IBS را تخفیف دهند.
این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:
. لینزس، کانستلا (لیناکلوتید)
. آمیتیزا (لوبیپروستون)
و برای درمان سندرم روده تحریک پذیر که در آن اسهال، علامت غالب می‌باشد:
. الوکسادولین (ویبرزی)
آنتی اسپاسمودیک‌ها
آنتی اسپاسمودیک‌ها، معمول‌ترین داروهای تجویزی برای سندرم روده تحریک‌پذیر هستند که به تسکین علائم شکم‌درد و اسپاسم‌ها، خصوصاً در افرادی که اسهال دارند کمک می‌کنند. چند نمونه از داروهای آنتی اسپاسمودیک شامل بنتلی (دی‌سیکلومین)، هیوسین بوتیل بروماید و هیوسیامین می‌شوند.
آنتی اسپاسمودیک‌ها درصورتی که 30 تا 60 دقیقه قبل از صرف غذا مصرف شوند، بهترین اثر را دارند و بهتر می‌توانند تسکین کوتاه‌مدت ایجاد کنند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
خیلی‌ها تعجب می‌کنند وقتی می‌شنوند آنتی‌بیوتیک هم ممکن است برای سندرم روده تحریک‌پذیر تجویز شود چون این را هم شنیده‌اند که مصرف آنتی‌بیوتیک اغلب می‌تواند علائم IBS را بدتر کند؛ اما آنتی‌بیوتیک‌های مخصوصی که برای درمان IBS به کار می‌روند، در معده جذب نمی‌شوند. بلکه باکتری‌های موجود در روده‌ی باریک و روده‌ی بزرگ را هدف می‌گیرند. از این دسته داروها، تنها داروی زیفاکسان برای درمان IBS که یبوست علامتش نیست، از سازمان غذا و داروی آمریکا تائید گرفته است.
تاثیر روان درمانی در سندروم روده تحریک پذیر
انواع درمان‌های روانشناسی از جهت تأثیرگذار بودن بر کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر و شدت و تکرار آنها مورد مطالعه قرار گرفته‌اند و درمان رفتاری شناختی، هیپنوتیزم، تکنیک‌های کنترل استرس و تمرینات ریلکسیشن چند نمونه از آنها هستند.
درمان رفتاری شناختی و هیپنوتیزم تحت درمان با روده، بیشترین پشتوانه‌ی تحقیقاتی را در زمینه‌ی اثرگذاری بر علائم IBS دارند. درمان رفتاری شناختی نوعی روان‌درمانی است که در آن، روش‌هایی برای اصلاح الگوهای فکری و همچنین رفتارهایی جدید برای کنترل اضطراب و مدیریت شرایط استرس برانگیز به شما آموزش داده می‌شود.
هیپنوتیزم شامل القاء وضعیت‌های ریلکس کننده و راحت در ضمیر خودآگاه می‌شود که همراه با توصیه‌های خاص، تغییری همیشگی در رفتار ارائه می‌شود. استرس و اضطراب نقش پیچیده‌ای در IBS دارند که محققان هنوز در حال مطالعه روی آن هستند. کنترل هر دو حالت، از علائم این عارضه می‌کاهد.
درمان‌های روانشناسی این امتیاز را دارند که به شما کمک می‌کنند بدون اینکه دچار عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها شوید، روش‌های بلندمدت برای کنترل علائم سندرم روده تحریک پذیر را یاد بگیرید.
طب مکمل برای بیماری روده تحریک پذیر
مطالعات نشان داده‌اند روغن نعنا فلفلی دارای خواص آنتی اسپاسمودیک است و می‌تواند در تسکین درد و ناراحتی IBS مؤثر باشد. انواع مکمل‌های گیاهی دیگری نیز وجود دارند که گفته می‌شود برای سلامت عمومی گوارش و کنترل علائم گوارشی مفیدند.
پیشگیری از سندروم روده تحریک پذیر
برای افراد بالای ۵۰ سال چکاب روده بزرگ و غربالگری سرطان کلون انجام می‌شود. این امر برای پیشگیری ابتلا به این بیماری مؤثر است. با توجه به اینکه ابتدا پولیپی در داخل روده زده می‌شود و تبدیل آن به سرطان پنج سال طول می‌کشد، اگر تشخیص بهنگام و در مراحل اولیه و خوش خیمی سرطان باشد پیشگیری از سرطان روده انجام می‌شود. اگر بیمار بالای ۵۰ سال همه علائم سندرم روده تحریک پذیر را داشته باشد به وسیله پزشک توصیه به انجام کولونوسکوپی (برای انجام غربالگری و کار تشخیصی) می‌شود.
منابع: مشرق- تبیان- باشگاه خبرنگاران- ایمنا
12jav.net