هر آنچه درباره سرای سعدالسطنه قزوین و تاریخچه و معماری آن باید بدانید

دوات آنلاین-سرای سعدالسلطنه در قزوین یکی از یباترین بازارهای ایران است. قزوین اگرچه مکان‌های دیدنی و تاریخی زیادی دارد اما  کاروانسرای سعدالسلطنه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و گشت و گذار در آن آدم را حسابی سر حال می‌آورد. در این مطلب درباره بازار قدیمی قزوین به نقل از جام جم بیشتر بخوانید:

هر جا را كه نگاه كنی، محو می‌مانی، هی می‌خواهی نگاهت را بچرخانی و نمی‌شود. اصلا نگاهت را هم بچرخانی گوشه‌ای دیگر، هر جا را كه ببینی باز هم با همین حكایت روبه‌رویی. حكایت زیبایی در زیبایی بی‌پایانی كه آرامش و گیجی مسحور‌كننده و عجیبی با خود دارد. آنقدر كه اگر بازار قزوین را هم ترك كنی و برگردی به خانه‌ات در هر جای ایران، یا اصلا هر جای دنیا، تكه‌ای از تو همیشه آنجا جا می‌ماند و تكه‌ای از آنجا هم در قلب تو... حالا اگر نزدیك قزوین هستی و نرفته‌ای تماشا كه نمی‌دانم چه می‌شود گفت، اما راستش باید افسوس بخوری كه چنین جای زیبایی را از چشم‌هایت گرفته‌ای و محروم‌شان كرده‌ای. بازاری كه آرامش عجیبی دارد، معماری ایرانی- اسلامی به آن حال و هوا و ابعادی بخشیده كه می‌تواند دلت، قلبت و روحت را آرام كند. نشستن در یكی از كافه‌ها یا رستوران‌های بازار، نوشیدن شربت عرقیات، دمنوش یا قیمه‌نثار معروف و بی‌نظیر قزوین در كنار همه زیبایی و آرامشی كه حرفش را زدیم، اتفاقی است كه نباید از آن گذشت. حتی اگر از قزوین هم دور هستید، از دستش ندهید.

سرای سعدالسلطنه ؛ یك بازار تاریخی

بازار قزوین یكی از زیباترین بازارهای سنتی ایران و یكی از دیدنی‌ترین مكان‌های توریستی شهر قزوین است؛ بازاری كه قدمتی هزار‌ساله دارد و روزی اهمیتی فوق‌العاده در تجارت بین‌المللی ایران داشته است. شاهكاری از معماری عصر صفوی و دوره قاجار و نمادی همه‌چیز‌تمام از بازارهای سنتی ایرانی. خلاصه این‌كه اگر می‌خواهید سفرتان به قزوین كامل شود نباید از كنار گشت و گذار در این بازار، دیدن زیبایی‌های معماری و هنری‌اش و لذت خرید كردن به سبك قدیمی‌ها بگذرید.

معماری بازار قزوین

معماری بازار قزوین یادآور معماری بازار شهرهای اصفهان و شیراز است و تركیبی زیباست از معماری دوران صفویه و دوران قاجاریه. این بازار بزرگ كه طی سال‌ها توسعه و تغییر یافته است امروزه حدود ۱۴هكتار مساحت دارد و از بخش‌های مختلفی تشكیل شده كه هر‌یك متعلق به صنف خاصی است. تزئینات بی‌نظیر معماری این بازار بیشتر تركیبی از كار با آجر و كاشیكاری است.

با قدم گذاشتن در بازار قزوین در بهشتی پا می‌گذارید كه ساختار و معماری‌اش مدهوش‌تان می‌كند. از سوی دیگر این بازار هم مانند سایر بازارهای سنتی ایران فقط مقصدی برای خرید و فروش نبوده و بخش‌های فرهنگی، مذهبی و خدماتی را هم شامل می‌شده است. بخش‌هایی مانند كاروانسرا، حمام و آب‌انبار، زورخانه، مسجد و مدرسه همه بخشی جدایی‌ناپذیر از بازار قزوین بوده است كه هنوز هم تعدادی از این مراكز در بازار وجود دارد.

همان‌طور كه گفتیم بازار قزوین قدمتی هزار ساله دارد. مانند اكثر بازارهای ایران، بازار قزوین هم در بخش پررفت و آمد شهر و در احاطه محله‌های شهر امتداد یافته بود تا به مسجد جامع می‌رسید. پس از این‌كه شاه طهماسب صفوی، قزوین را پایتخت خود قرار داد، تغییرات زیادی در شهر رخ داد. در این زمان میدان بزرگی در قزوین شكل گرفت كه بعدها الگویی برای میدان نقش جهان شد. بخش‌های مهم بازار سنتی قزوین در همین دوران ساخته شدند. یكی از مهم‌ترین بخش‌های بازار آن دوره كاروانسرای شاه‌عباسی بود.

دیگر اثری از میدان بازار نیست و مسجدالنبی هم جایگزین كاروانسرای شاه عباسی شده است. در ادامه این تغییرات مسجد جامع از بافت بازار جدا شد و از مسجدالنبی، كه مسجد جامع جدید لقب گرفت، گذرگاه‌های جدیدی به بازار باز شد. در دوران قاجار نیز این تغییرات ادامه یافت و بازار سنتی قزوین را به دوران اوج شكوفایی خود رساند. یكی از دلایل اهمیت یافتن این بازار در آن دوران این بود كه قزوین بر سر راه‌های غربی و شرقی ایران قرار دارد و همین جایگاه باعث شد بازار قزوین تبدیل به قلب اقتصادی منطقه و مركز تجارت بین‌المللی به اروپا و روسیه شود.

بخش‌های قدیمی بازار سعدالسلطنه

این بازار در زمان‌های قدیم دارای بخش‌هایی بوده كه تعدادی از آنها امروز دیگر از بین رفته‌اند؛ از جمله بازارهای مشهور مجموعه بازار سنتی قزوین می‌توان به بازار علاقه‌بندها، بزازها، نجارها، خراط‌ها، پوست‌فروش‌ها، پالان‌دوزها، ریسمان‌سنج‌ها، پنبه‌فروش‌ها، آهنگران، زرگرها، چیتگرها، علاف‌ها، حلبی‌سازها، گیوه‌كش‌ها و... اشاره كرد.

بازارچه‌های معروف مجموعه بازار قزوین عبارت بودند از: بازارچه‌های آقا، استاد علی نجار، باغشاه، حاج ادریس، معصوم، حاج میر حسن، حاج محمد رحیم، بازارچه قیصریه، تجارتخانه تومانسیان، زعفرانیه، چروك و... از سراهای معروف بازار قزوین می‌توان از سرای شاه، سرای وزیر، سرای سعادت، كاروانسرای سعدالسلطنه، سرای دالان دراز، سرای نگارالسلطنه و... نام برد.

این مجموعه كه در سال ۱۳۵۷ به عنوان یكی از آثار ملی ایران ثبت شده است، به معنای واقعی یكی از زیباترین بخش‌هایی است كه در بازارهای سنتی ایران می‌توان دید. امكان ندارد وارد سرای سعدالسلطنه بشوید و مبهوت زیبایی كاشیكاری‌ها، گنبدها، سردرها و به‌طور كلی معماری جالب آن نشوید؛ چرا كه كار معماری این سرای زیبا به دستان توانمند دو نفر از برترین معماران ایرانی  استاد مهدی چگینی و استاد حسن خنجری سپرده شده است.

سرای سعدالسلطنه كه ۲۶ هزار متر مساحت دارد در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دستور حاكم قزوین، باقرخان سعدالسلطنه ساخته شده است. این سرا مجموعه‌ای كامل شامل چهارسوق، كاروانسرا، بازار و... است كه ورودی‌های متعددی نیز دارد. تعدادی از ورودی‌ها به خیابان‌های اطراف باز می‌شود و تعداد دیگری به بازار قزوین راه می‌یابد. این ورودی‌ها اكثرا دارای هشتی‌هایی با معماری بسیار زیبا و جذاب است.

در بخش جنوبی سرای سعدالسلطنه چهار سوق زیبای آن واقع شده كه دارای گنبدی بسیار مرتفع و شاهكار است. اطراف گنبد نیم‌طاق‌هایی از جنس آجر با اشكال هندسی منظم وجود دارد. پیرامون گنبد ۱۶حجره با ارتفاع یك متری از زمین وجود دارد كه با در‌های منبت‌كاری شده چوبی تزئین شده‌اند. در جنوب‌غربی‌سرا، حیاط شترخان قرار دارد كه محل مخصوص تخلیه بار شترها در قدیم بوده و الان بارانداز بازار است. در بخش جنوبی حیاط نیز فضایی سرپوشیده و آجری با صد ستون قرار دارد كه انبار كالای سرای سعدالسلطنه محسوب می‌شود و فضایی سرپوشیده و بسیار زیبا را نمایان می‌سازد.

بازار قیصریه، سرای رضوی، سرای وزیر، مسجدالنبی قزوین: مسجدالنبی، سرای حاج رضا، تیمچه سرباز، تیمچه حاج سیدكاظم كه مركز فروش چرم است. تیمچه درویش مهدی كه در گذشته شاهین‌سازها در این بخش بازار مشغول به كار بوده‌اند و تیمچه حاج‌محمد تقی كه در گذشته بازار آهنگران بوده است، اما امروز بازار بارفروشی است. تیمچه سرپوشیده هم بخش مهم دیگر این بازار است.

بهترین میوه‌ها در کاروانسرای سعد السلطنه اینجاست

​​​​​​​اگر از آن عشق خریدها هستید كه اصلا به مسافرت می‌روند تا بتوانند سوغاتی بخرند، لذت قدم گذاشتن در بازار قزوین را از دست ندهید. در این بازار می‌توانید بهترین سوغاتی‌های قزوین را بخرید. بهترین كیفیت شیرینی‌های خوشمزه قزوین را مثل باقلوای قزوینی، شیرینی نخودی، نان قندی، پادرازی، قطاب، نان برنجی، نان چایی، نان نازك، نان چرخی و... می‌توانید در بازار سنتی قزوین پیدا كنید. میوه و خشكبار هم كه دیگر هیچ.

حتی این روزها هم بازار شهر مركز میوه و خشكبار ایران است. به خاطر آب و هوای فوق‌العاده شهر قزوین بهترین میوه‌ها را می‌توانید از این بازار بخرید و سوغات ببرید. در همه بازارها می‌توانید همه نوع كالایی را پیدا كنید، ولی بازار هر شهری به مرغوبیت كالایی خاص شهره است. بازار قزوین هم به صنایع دستی‌اش معروف است.

با خرید صنایع‌دستی از بازار یادگاری ماندگار از قزوین به سوغات ببرید. از صنایع دستی معروف قزوین می‌توان به فرش و گلیم‌بافی، نقاشی پشت شیشه، مشبك فلزی، گیوه‌دوزی، نم‌نم دوزی، گلابتون دوزی، نواربافی، موج‌بافی و... اشاره كرد. با خرید هر یك از این صنایع دستی علاوه بر كمك به توسعه فرهنگ‌های بومی ایران و صنایع داخلی، می‌توانید لذت و حس قدم زدن در یكی از سنتی‌ترین بازارهای ایران را در وجودتان دوچندان كنید. توجه به هنر خوشنویسی را هم در شهر خوشنویسی ایران فراموش نكنید. می‌توانید بهترین نمونه‌های خوشنویسی را در این بازار زیبا ببینید و خریداری كنید.