دوات آنلاین-یزد یکی از شهرهای تاریخی ایران است که جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد. در این مطلب با مکان های دیدنی یزد آشنا شوید:
میدان امیر چخماق یزد
میدان امیرچخماق نام میدانی در شهر یزد است. مجموعه امیرچخماق یزد شامل بازار،تکیه، مسجد و دو آب‌انبار که قدمت‌شان به دوره تیموریان می‌رسد. تکیه امیر چخماق در سال 1330 و مسجد امیر چخماق در سال 1341 درفهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. میدان امیرچقماق، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری در شهر یزد محسوب می‌شود.
امیرجلال الدین چخماق، از سرداران و امرای شاهرخ تیموری در سده 8 خورشیدی در زمانی که حاکم یزد بود، مجموعه‌ای متشکل از تکیه ، میدان، حمام عمومی، کاروانسراها، خانقاه ، قنات‌خانه و چاه آب سرد را ساخت تا یزد را رونق بخشد و در این کار فاطمه خاتون، همسرش، او را یاری کرد.
ميدان ميرچخماق، اثري از قرن نهم هجري و يادگاري از دوران حكومت اميرچخماق شامي است. جلال الدين اميرچخماق كه به دستور شاهرخ تيموري به حكومت يزد رسيد با هم دستي همسر خود فاطمه خاتون، آثاري چند در يزد بنا كرد. مهم‌ترين اين آثار مسجد جامع نو بود كه هم اكنون نيز برقرار است و به نام مسجد ميرچخماق مشهور است. بانيان در شمال مسجد ميداني ايجاد كردند كه اكنون هم پابرجاست و مركز شهر يزد است. اين ميدان در عصر صفوي هم به همين نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخي از اين آثار احياء شده است، از جمله چهار سوقي بر روي کاروانسرا ساخته شده است. اوايل قرن سيزدهم هجري ميدان جلوي مسجد و سردر بازار تبديل به حسينيه شده است.
البته آنچه مسلم است در آن زمان، اين مکان نقش حسينيه را نداشته، چون ساخت چنين فضاهايي از زمان صفويه به بعد در ايران رواج پيدا کرده است. در خاور ميدان ميرچخماق، بازاري به نام حاجي قنبر وجود دارد. اين بازار از بناهاي نظام الدين حاجي قنبر جهانشاهي است. اين شخص كه به امر جهانشاه قره قويونلو به حكومت يزد رسيده بود، آثار ديگري هم در يزد احداث كرد. بعدها بر سر در اين بازار بناي زيبا و بلندي به اسلوب بناهايي كه در تكاياي يزد ديده مي‌شود؛ ساخته شد. اين بناي عظيم يكي از معرف‌هاي شهر يزد است و هنگامي كه مي‌گويند «ميرچخماق» مرادشان همين بناست، در حالي كه از آثار اميرچخماق نيست. مسجد مير چخماق با کاشي‌هاي معرق و طاق‌هاي مقرنس اثري است که از نظر مرتبه زيبايي بعد از مسجد جامع قراردارد و به مسجد جامع نو نيز معروف است.
این مسجد در سال ۸۴۱ هـ.ق به پایان رسید و از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد در توصیف این مسجد باید گفت که در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد که به میدان میر چخماق باز می‌شود، سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامهای به خط نسخ نقر شده است.
در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد می‌شود، شبکههایی ظریف از کاشیهای معرق در پنجرهها نصب شدهاند. قسمتی از سردر صفحه ایوان کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ می‌باشد. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت «السلطان ظل الله» به کوفی بنایی تکرارشده است.
وضع طاق بندی ها و سردر مناره ها طوری است که معرف نوعی مخصوص از معماری شهر تاریخی یزد به شمار می‌رود و به همین جهت در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۳۰ از طرف «وزارت فرهنگ» ذیل شماره «۳۸۳» در «فهرست آثار تاریخی و ملی» به ثبت رسیده است و تصویر آن در کتاب های مختلفی که از طرف دانشمندان و باستان شناسان خارجی درباره ایران نوشته شده است درج شده که آن را به عنوان معرف و مظهر یزد تشخیص داده اند.”
در اين مجموعه دو آب انبار به نام‌هاي ستي فاطمه و تکيه امير چخماق (آب انبار حاجي قنبر) وجود دارد که آب انبار ستي فاطمه در کوچه شيخ اسداله در ضلع جنوبي ميدان امير چخماق قرار گرفته و مربوط به دوره صفويه است. در حالي که آب انبار تکيه امير چخماق در حد فاصله تکيه و بازارچه حاجي قنبر واقع شده و احتمالاً قدمت آن نيز به دوره صفويه مي‌رسد. اين آب انبار در حال حاضر به عنوان موزه آب مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
یکی دیگر از بخشهای دیدنی این میدان، نخل بزرگ آن است که به «نخل حیدری ها» نیز نامور بوده است. آن گونه که «عبد الحسین آیتی» گفته، پیشینه این نخل به ۴۵۰ سال پیش و «دوره صفویه» می رسد. برخی این نخل را کهن ترین نخل و برخی دیگر، نخل «میدان شاه ولی» در «تفت» را با ۶۰۰ سال پیشینه، کهن ترین نخل جهان می دانند.
باغ دولت آباد
محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ که سر سلسله خان های یزد در زمان زندیه بود ابتدا قناتی با نام دولت آباد بوجود آورد پس از آن، عمارت «باغ دولت آباد» را در امتداد آن احداث کرد. این ساختمان، محل اقامت این حاکم مقتدر نیز بوده است.
این بنا مجموعه ای از چندین عمارت شامل: هشتی و بادگیر، بهشت آیین، تالار آیینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است. فضای سبز این باغ شامل درختان کاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور و انار است. چشمگیر ترین ویژگی این بنا بادگیر 33.8 متری آن است که بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود.
زندان اسکندر
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه، یکی از آثار تاریخی شهر یزد بوده که در سال ۶۳۱ هجری قمری به همت مولانا شرف الدین علی رضی بنا گردید و در سال ۷۰۵ هجری قمری توسط پسرش ضیاء الدین حسین تکمیل گشت.
از بخش های این بنا می‌توان به وجود چاهی با قطری حدود ۲ متر در وسط حیاط این مدرسه اشاره نمود که به سردابی به عمق حدود ۵ متر منتهی می‌گردد، کف سرداب حوضی قدیمی وجود دارد که از جمله آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان است.
معماری مدرسه ی ضیائیه را می توان از خصوصیات عصر مغولی قلمداد کرد. در این بنا هیچ گونه تزیینات کاشی کاری به چشم نمی خورد و تنها آثار بر جای مانده آن خشت خام بوده که این بنا را تاکنون بر پا نگاه داشته است.
این مدرسه در دو مرحله ساخته شده است. نخست گنبد خانه ی کهن آن همزمان با حمله مغولان برای آرامگاه ساخته شده و مدرسه هم نبوده است و صد سال پس از آن در اوایل سده هشتم,نوه ی سازنده ی نخست گنبد ,در کنار آن,این مدرسه را می سازد و درگاه آن را هم به مدرسه باز می کند. این جا هم خانه مدرس داشته که بخش اندکی از آن پیداست. بر خلاف خانه ی مدرس ابراهیم خان کرمان که از درون مدرسه بدان راه می یابند, در این مکان از همان هشتی می توان به خانه مدرس راه یافت. میانسراء افزون بر ایوانچه جلوی حجره ها چهار ایوان بلند تر دارد که ان را چهار ایوانی کرده است.
گنبد این بنا که از پای تا سر از خشت خام ساخته شده، دارای تزیینات و آرایش گچبری نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی بوده که در حال حاضر قسمت هایی از آن بر روی گچ سفید باقی است. اندازه طول هر یک از اضلاع چهار دیوار گنبد ۸٫۸ متر، ارتفاع بقعه ۱۸ متر و فاصله ی دهنه ی آن ۹٫۵ متر است. متاسفانه از کتیبه های چهار دیوار داخل گنبد اثر چندانی باقی نمانده است.
در مورد این بنا روایت هایی مطرح می‌باشد که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت می‌دهد که از این بنا به عنوان زندان استفاده می شده که بعدها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته است.
این مدرسه در محله فهادان و کنار بقعه دوازده امام واقع شده است.
آب انبار شش بادگیری
آب انباری است قدیمی با شش بادگیر که در محله تپه یزد قرار گرفته است. این بنا دارای دو ورودی در شمال و جنوب و مخزن است و مخزن آب انبار گنبد تخم مرغی شکلی دارد.
این آب انبار 55 پله دارد که بین پله های 25 و 26 آن از بالا، یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. طاق ضربی خشتی با نمای آجری و سقف بزرگ مخزن آب از ویژگی های مهم این آب انبار است که در سال 1379 هجری قمری به سعی حاجی حسین میرالله ساخته شده است .
خانه لاریها
خانه لاریها شامل شش باب خانه، با معماری ویژه خانه های کویری می باشد. خانه لاریها را حاج غلامحسین ملازینل، جد لاریهای یزد، در حدود صد و سی سال پیش بنیان نهاده است. فرزندان او چندین نسل در این خانه زندگی کرده اند. در سال 1363 شمسی، سازمان میراث فرهنگی آن را خرید و محل اداره خود در شهر یزد نمود. در گذشته از این خانه به عنوان خانقاه نعمت اللهی استفاده می شده است. مساحت این خانه حدود 1700 متر و زیر بنایی معادل 1200 مترمربع دارد. درها، پنجره ها، ارسی ها و اتاق های آئینه کاری و نقاشی شده آن یکی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم است. این مجموعه همجوار بناهای تاریخی چون مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر، بقعه سید گلسرخ و برج و با روی یزد است که جمعاً شش هزار مترمربع وسعت دارد.
اجزای اصلی این خانه دو حیاط بزرگ و کوچک با مجموعه ای از ایوانها و تالارها و اتاقها و نیز یک سردر و هشتی است.
هشتی در حد فاصل دو حیاط قرار گرفته است و به هر دو دسترس یکسان دارد. برخی فضاهای خدماتی مانند اسطبل و مطبخ و انبار، با درهایی دیگر با بیرون ارتباط جدا دارند. بنا، علاوه بر اجزای یاد شده، در گوشه شمال شرقی بخش مجزایی دارد که شامل یک اتاق و حیاطی کوچک است. این حیاط نیز با ورودی مستقلی با بیرون بنا ارتباط دارد.
حیاط اصلی بزرگ و مفصل است. ایوانها و تالارها و اتاقها جملگی در اطراف آن نشسته اند و به آن می نگرند؛ اما فضاهای خدماتی بیشتر در کنجها و در پس اتاقهای رو به حیاط واقع شده و از خوان گسترده حیاط بی بهره اند؛ و همین آنها را فضاهایی کم اهمیت کرده است. حیاط اصلی مستطیل شکل و کشیدگی آن تقریبا در امتداد شمال شرقی- جنوب غربی است. جبهه جنوب غربی این حیاط از دیگر جبهه ها بلندتر و مهم تر است. در میانه این جبهه، ایوانی رفیع و بلند قرار دارد. قرارگیری این فضای نیم باز، یعنی مهم ترین و بزرگ ترین فضای خانه، در رأس حیاط اثر فراوانی در کیفیت فضایی حیاط گذاشته است. برخلاف جبهه جنوب غربی، بخش اعظم جبهه شمال شرقی حیاط را به جز ایوان کوچک و کوتاه در مرکز آن، مجموعه ای از فضاهای بسته تشکیل می دهد و همین بر اهمیت ایوان اصلی می افزاید.
دو جبهه جنوب شرقی و شمال غربی نیز با یکدیگر متفاوت است: در جبهه شمال غربی، سه ایوان کوچک در مرکز و دو سه دری در طرفین آنها و دو راهرو در دو انتهای جبهه واقع است؛ اما بر عکس، در میانه جبهه جنوب شرقی، فضاهای بسته نشسته اند: یک پنج دری در مرکز و در هر سمت آن، ابتدا ایوانچه ای باریک و سپس سه دری و دوباره ایوانچه ای دیگر. لذا در یکی از دو جبهه مقابل تفوق با فضای نیم باز و در دیگری با فضای بسته است. در جبهه جنوب شرقی، راهروها (فضاهای نیم باز) در حد فاصل فضاهای بسته قرار دارد؛ و در جبهه مقابل آن، فضاهای بسته چون حامیان فضای نیم باز جلوه کرده اند. این دو جبهه رو به هم عمق یکسانی دارند.
جبهه جنوب شرقی از دو لایه فضایی تشکیل شده است، لایه اول آن اتاقهایی است در کنار حیاط و رو به آن؛ و لایه دیگر در پس این اتاقهاست و مختص فضاهای خدماتی می باشد. جبهه شمال غربی نیز از دو لایه فضایی تشکیل شده است، لیکن دو لایه به هم متصل است.
بر اثر بلندی ایوان حیاط اصلی و دهانه وسیع آن، گویی حیاط به داخل آن گسترش یافته و در میان این دو، پیوندی محکم برقرار گشته است. بعلاوه، پر تراشی بدنه های داخل ایوان آن را بخشی از دیوارهای پرکار حیاط جلوه می دهد که در ایوان ادامه یافته است. این همه ایوان را بخشی معتبر از حیاط نشان می دهد که مشرف بر باقی آن است و در پناه دیوارها و سقف، امن تر شده است.
علت دیگری که بر ارج و منزلت ایوان بزرگ خانه می افزاید اتاقها و گوشوارهایی است که در دو طبقه در اطراف آن قرار گرفته اند و درها و پنجره های خود را به آن گشوده اند. در این ترکیب، ایوان بستگانی یافته که در اطراف آن نشسته اند. در پشت ایوان، بادگیر رفیعی وجود دارد که از داخل حیاط به خوبی دیده می شود؛ اما برخلاف معمول، این بادگیر نه بر محور اصلی حیاط، بلکه در گوشه ایوان واقع شده است.
در حیاط کوچک تر، ایوانی با نمایی بلندتر از دیگر نماها و دهانه ای وسیع در مرکز جبهه جنوب غربی نشسته و در مقابل آن، یعنی در جبهه شمال شرقی، یک پنج دری قرار دارد. به این ترتیب، باز تقابل دو نما پدیدار شده است. جبهه شمال غربی این حیاط نیز قابل توجه است؛ سراسر این جبهه از یک هفت دری تشکیل شده و لذا نمایی ساده اما زیبا یافته است. در جبهه مجاور آن (شمال شرقی)، تکرار و تجمع طاق نماها را در قالب یک پنج دری و یک سه دری می توان دید. در جبهه چهارم حیاط، دیواری تراش خورده با قابهایی معادل با هفت دری ضلع مقابل وجود دارد. بدین ترتیب، در میان این همه تقسیمات مشابه و مکرر در نمای سه جبهه حیاط، ایوان جبهه جنوب غربی تمایز و تشخص یافته است.
حیاط سوم بنا یک طبقه بلندتر از حیاط دوم است و فضاهای اطراف آن ارتباط کمی با دیگر بخشهای خانه دارد. به این ترتیب، این حیاط بخشی کاملا مستقل از خانه است. در زیر حیاط سوم، فضایی چلیپا شکل قرار دارد که نورگیر میان سقف آن در وسط حیاط باز شده است. این فضا را هم می توان فضایی باز شمرد -زیرا سقف آن در مرکز روزنه ای بزرگ دارد- و هم می توان فضایی بسته تلقی کرد که روزنه ای به آسمان دارد. به هرحال، استقرار این فضا در زیر حیاط ترکیب فضایی قابل توجهی پدید آورده است. ترکیبی با دو عرصه مجزا، اما مرتبط به هم.
سرداب ها یا انبارهای خانه با پلکان هایی به سطح حیاطها یا راهروهای متصل به حیاط ها مرتبط می شوند. نکته قابل توجه اینکه فضاهای زیرزمین خانه بسیار پراکنده و جدا از هم اند و به ندرت دو فضای قابل اعتنای آن با یکدیگر مرتبط اند. به این ترتیب شاید این فضاها را نتوان طبقه ای مشخص دانست؛ و شاید درست تر آن باشد که آنها را بخشی از عرصه ها و فضاهای فوقانی شان به حساب آورد که به زیرزمین گسترش یافته اند.
نارین قلعه (نارنج قلعه)
این بنا در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است یکی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام استان محسوب می شود. این دژ قدیمی که برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، تمامی بنای آن از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شکل مطبق است.
تقریبا در 5 مرحله ساخته شده است. قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند که در دل زمین کنده شده اند و درگویش محلی به آنها «بوکن» گفته می شود و پایین ترین بخش آن را تشکیل می دهند.
مسجد جامع فهرج
روستای فهرج در 25 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد- بافق قرار دارد. از آثار تاریخی این روستا به یک قلعه باستانی، آب انبار قدیمی، مجموعه شهدا و مسجد جامع می توان اشاره کرد.
مسجد جامع فهرج از بنای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است که متعلق به نیمه اول قرن اول هجری است.
این بنا قدیمی ترین مسجدی است که در ایران و شاید در دنیا بدون هیچگونه پیرایه ای دست نخورده باقی مانده است. وجود شبستانی رو به قبله با هشت ستون، مناره گلی نه چندان بلند که راه پلکان بام مسجد از داخل این مناره به بام و سپس به بالای مناره منتهی می شود و استفاده از خشت و گل در ساخت آن از ویژگی های این بنا محسوب می شود.
یخچال خشتی میبد
این یخچال با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می رسد یکی از معدود یخچال های به جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده این بنای باشکوه عبارتند از: دیوارهای سایه‌انداز حوض یخ‌بند مخزن یخچال و گنبد.
دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه شمالی یخچال فراهم می ساخته که در شب های چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و کم عمق آن محوطه و تکرار این کار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ ساخته می شده و پس از شکسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می گردیده است. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه می داشته که در تابستان از آن برای استفاده کاروانیان و مردم بهره برداری می کردند.
چاپارخانه میبد
پیشینه چاپارخانه در ایران به دوره هخامنشیان می رسد. از این مراکز به عنوان ایستگاه های مبادلات نامه ای استفاده می شده است.
وظیفه چاپارخانه ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیک تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه ها و امانت های مهم بوده است. از این رو چاپارخانه ها به صورت قلعه ساخته شده اند تا دفاع و حفاظت از آن میسر باشد.
ییلاق های میان کوه
ییلاق های میان کوه در شهرستان تفت قرار دارند. «ده بالا» معروف ترین وخوش آب وهوا ترین ییلاق یزد درین منطقه است. «طزر جان» روستای ییلاقی دیگری در مجاورت روستای ده بالا است.
که مسجد جامع آن از اهمیت خاصی برخوردار است. دره های سرسبز، بنادک سادات، باقی آبادریا، فخر آباد ثانی آباد،… از دیگر ییلاق های مهم این منطقه است.
ییلاق پشت کوه
منطقه «پشت کوه» بین «نیر» و «گاریزات» در جنوب سلسله جبال شیرکوه قرار دارد و از سه طرف محاصره ودر میان دره ای از سنگلاخ واقع شده است. بخش دیگر آن جلگه بنادک دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید و… از جمله ییلاق های این منطقه است.
ییلاق های پیش کوه
این منطقه بخش بزرگی از آبادی های رشته جبال یزد را در برگرفته و میان ندوشن، دهشیر و تفت قرار دارد. از جمله ییلاق های آن نصر آباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاهد آباد، شریف آباد، صادق آباد و سانیچ است.
غار شگفت یزدان
این غار باستانی در نزدیکی عقدا قرار دارد واز غارهای مقدس زرتشتیان است.ر اه ورودی غار صعب ودشوار است اما در داخل غار محوطه وسیعی است که گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض کوچک وبزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شود. در غار خاکستر زیادی به چشم می خورد ونشان دهنده آن است که سال های متمادی آتش مقدس را در این غارها محافظت می کردند.
12jav.net