ساختار ناسالم اقتصادی، دلیل افزایش کودکان کار

دوات آنلاین- تعدادشان رو به افزایش است، برخلاف آمار جهانی. مدتی است که بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند و مخصوصا سازمان‌های مردم‌نهاد برای کمک به آنا آستین بالا زده‌اند اما این یاری‌ها فقط نقش مسکن را دارد زیر علت‌های به‌وجود آمدن کودکان کار هنوز پابرجا است و به عقیده نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان تا زمانی‌که ساختارهای اقتصادی کشور اصلاح و فقر ریشه‌کن نشود، روند افزایش آنها ادامه خواهد ادامه خواهد داشت.
طاهره پژوهش، نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت‌وگویی انجام داد که خلاصه‌ای از اظهارات او را می‌خوانید:

•  متاسفانه علیرغم آنکه در سطح جهان آمار کودکان کار رو به کاهش بوده اما در ایران شاهد افزایش تعداد کودکان کار هستیم و تا زمانی که ساختارهای اقتصادی کشور اصلاح و فقر ریشه کن نشود، این روند ادامه خواهد داشت.
•  زمانیکه حداقل دستمزد یک کارگر 800 هزار تومان است، درحالیکه قیمت اجاره خانه ها سر به فلک میزند، با یک محاسبه سرانگشتی می توان فهمید که با این میزان حقوق و دستمزد حتی نمی‌توان یک سرپناه مناسب داشت و از حداقل ها بهره مند بود؛ به این ترتیب وقتی از اوضاع اقتصادی نا به سامانمان آگاه نیستیم و ساختارهای غلط را اصلاح نمیکنیم؛ عجیب نیست که در آیین نامه هایمان مدعی آن شویم که با پرداخت ماهیانه 50 هزارتومان به هر کودک کار می توان آنان را به چرخه تحصیل برگردانده و از رشد این معضل در کشور جلوگیری کرد.
• مسئله کودکان کار باید مسئله همه باشد و باید بدانیم بدون همکاری همه جانبه این معضل در کشور حل نخواهد شد. چنانچه بخواهیم کودکی را از چرخه تولید خارج کنیم، باید درک صحیحی از شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور داشته باشیم.
•  متاسفانه کودکان کار درحال حاضر هزینه اجاره خانه و معیشت خانواده خود را تامین می کنند و اگر کار را از آنها بگیریم به طور کلی از صحنه روزگار محو خواهند شد؛ به همین دلیل است که مسئولین باید در جهت اصلاح ساختارها اقدام کنند.
•  براساس پیمان نامه حقوق کودک، هر کودک باید تحت مراقبت و حمایت های خانواده از کودکی تا بزرگسالی قرار گیرد و بتواند با توجه به بالاترین استانداردهای جامعه رشد همه جانبه داشته و استعدادهایش شکوفا شود. دولت‌ها موظف به تضمین رشد کودکان هر جامعه هستند؛ به این ترتیب مسئله کودکان کارنیز  یک موضوع اجتماعی بوده که از فقدان مدیریت اجتماعی و نداشتن آمار های صحیح ناشی می شود و قابل تقلیل به قشر و گروه خاصی نیست.
• علت اصلی شکل گیری کار کودک در هرجامعه ناسالم بودن ساختارهای اقتصادی آن جامعه است. با مطالعه تاریخ کودکی به کار کودک به ویژه در بخش های کشاورزی بعنوان نیروی کار مواجه می شویم؛ اما در دوران روشنگری و در حقیقت از قرن 16 میلادی که بحث "تعلیم و تربیت" کودکان مورد تاکید قرار گرفت، دنیا به این نتیجه رسید که با تربیت کودکان می توان جامعه بهتر و سالم تری داشته  و پس از آن کودکان از افرادی "خرج درآر" به افرادی "خرج تراش" تبدیل شدند.
• در خصوص کار کودک در ایران نیز شاهد آن بودیم که در گذشته کودکان ایرانی در بخش های کشاورزی فعال بودند؛ اما این بار به دنبال آن هستیم تا از اشکال پنهان کار کودک، به ویژه دختران صحبت کنیم، که کار در کارگاه های "قالیبافی" یکی از اشکال آن است؛ به طوریکه بخش عمده ای از کار بافت فرش ایرانی که آنقدر در جهان مطرح است به دوش کودکان،به ویژه دختران بوده است.
• "کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک" در سال 1999 تصویب و در سال 1378 در ایران تایید و در تاریخ 23 آبان سال 1380 به تصویب شورا نگهبان رسیده است. در این کنوانسیون تمامی جوانب اعم از ممانعت کار کودک در اماکنی که رشد و تحصیل وی را به خاطره می اندازند، تعیین سن کودکی تا 18 سال و...در نظر گرفته شده است؛در واقع طبق این کنوانسیون در گیر کردن کودک در آن دسته از فعالیت های اقتصادی که مانع تحصیل، آموزش و رشد همه جانبه آنها می‌شود، ممنوع است.
• متاسفانه با وجود تصویب این قانون در سال 1380 و ابلاغ آن به وزارت کار در سال 1382، هنوز هم شاهد آن هستیم که این وزارتخانه که مسئولیت اجرایی آن را برعهده دارد، این کنوانسیون را اجرا نمی کند و درخواست انجمن حمایت از حقوق کودکان آنست که به تعهدات خود در رابطه با پیمان نامه ها و کنوانسیون های بین المللی عمل کند.
•  نیاز است خانواده های کودکان کار شناسایی و یارانه ای برای آنها در نظر گرفته شود. خانواده هایی که زیر خط فقر هستند، دریافتی بسیار محدودی داشته و قادر به تامین حداقل های زندگی خود نیستند؛ به این ترتیب نیاز است تا وضعیت پرداخت یارانه های نقدی نیز در کشور اصلاح شود.
• به جای پرداخت یارانه یکسان به تمامی اقشار جامعه،از بالای شهر تا پایین شهر، باید یارانه را تنها به آن دسته از افراد جامعه که مشکلات مالی داشته و بدون حمایت های دولت قادر به ادامه روند طبیعی زندگی خود نیستند،دریافت کنند.
• شناسایی‌ها باید از طریق وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی صورت گرفته و از طریق همین وزارتخانه ارائه خدمات مددکاری به این خانواده ها در دستور کار قرار گیرد؛ تا بتوان با ارائه خدمات صحیح آنان را به توانمندی اقتصادی رساند تا در بلندمدت حتی نیازمند دریافت یارانه هم نباشند که البته اجرای تمامی این اقدامات نیازمند اصلاح ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور است.
•  در حال حاضر "بردگی کودکان کار" یکی دیگر از مشکلاتی است که با آن مواجه‌ایم، به طوریکه شاهد بردگی کودکان کار به ویژه کودکان کار مهاجر و به طور خاص در منطقه دروازه غار و هرندی هستیم ؛ برخی از این کودکان حتی برای حمام کردن هم باید از استاد کار و یا صاحب کار خود اجازه بگیرند و یا برخی اوقات تا ساعت 12 شب مشغول کار هستند و حتی بیش از 2 ساعت در روز وقت خالی ندارند.
• متاسفانه این کودکان هیچ کارت شناسایی نداشته و حتی در صورت تضعیف حقوق و یا عدم دریافت دستمزدشان، نمی توانند به مراجع قضایی شکایت کنند و یا حتی در خصوص کودکان کار مهاجر وقتی به اورژانس اجتماعی مراجعه می کنیم بعلت مهاجر بودن به مسائلشان رسیدگی نمی شود؛ در این میان کودکان کار ایرانی هم هیچ آگاهی از حقوق خود ندارند.
• علاوه بر تمامی این مشکلات، مسائل و آسیب های کارگاه های کمتر از 10 نفر که مشمول قانون کار نمی شوند نیز یکی از معضلات است؛ زیرا بسیاری از کودکان کار در این کارگاه ها مشغول کار هستند.
• تا کنون ازدواج کودکان در سنین پایین را جزء کار کودک محسوب نمی‌کردیم، اما کودکی که مجبور می شود در 10 سالگی مسئولیت یک خانه و زندگی را برعهده گیرد هم مشمول کار اجباری شده است.
• اختصاص یک بیمارستان به کودکان کار هیچ هزینه ای برای دولت ندارد؛ این درحالیست که با اختصاص این بیمارستان و اعلام آنکه تمامی کودکان کار در مناطق شوش، ناصر خسرو و...با اخذ معرفی نامه از سمن های فعال در این حوزه می توانند برای دریافت خدمات درمانی مراجعه و از خدمات رایگان بهره مند شوند، بسیاری از آسیب های موجود در حوزه کودکان کار نیز کاهش خواهد یافت.
• درحال حاضر تمامی کودکان کار در هندوستان چنانچه به هر بیمارستانی در هرنقطه ای از هند مراجعه کنند، درمانشان رایگان است،به این ترتیب ما می توانیم از تجربه موفق سایر کشورها نیز در این زمینه الگوبرداری کنیم.
•  کودکان کار امنیت ندارند و وقتی یک کوک از 10 سالگی مجبور به کار کردن می شود،باید در 30 سالگی بازنشسته شود. متاسفانه بعلت عدم حمایت های اجتماعی چرخه فقر در میان کودکان کار ادامه پیدا می کند و این مسئله در میان کودکان کولی بسیار به چشم می آید، برای مثال شاهد آن هستیم که کودکی که سال 78 خود، تحت پوشش انجمن حمایت از حقوق کودک  بوده، در حال حاضر پدر شده و الان زن و فرزندانش درحال کار کردن هستند.
•  به علت پایین بودن کیفیت آموزشی آمار زیادی از ترک تحصیل در کشور وجود دارد. حتی کودکانی که از سنین پایین تحت پوشش انجمن‌هایی مانند انجمن حمایت از حقوق کودک و پیگیری‌های مددکاری قرار دارند زمانی که به سن دبیرستان می رسند علاقه‌ای به ادامه تحصیل نداشته و با یک چرخ در ناصر خسرو مشغول به کار می شوند.
• وضعیت نامطلوب موجود در مدارس و همچنین ادعا کودکان مبنی براینکه درس خواندن در ایران آینده‌ای ندارد علت ترک تحصیل در مدارس است ضمن آنکه وقتی ، می‌توان به راحتی دیپلم و یا حتی مدارک تحصیلی بالاتر را در جامعه خرید؛ طبیعی است که شاهد ترک تحصیل باشیم.
•  یکی از حقوق اصلی کودکان مساله "آموزش" است. در قانون اساسی تحصیلات دوره ابتدایی اجباری و به تحصیل رایگان کودکان تاکید شده است؛ علاوه بر قانون اساسی به علت آنکه ایران "کنوانسیون حقوق کودک" را پذیرفته موظف است به مفاد آن کنوانسیون عمل کند که در آنجا نیز بر تحصیل رایگان و اجباری کودکان تاکید شده است.