آسیب‌های بی‌شمار در کمین کودکان کار

دوات آنلاین-فقر و نداری موجب شده در خیابان های شهرهای بزرگ و کوچک کودکانی مشاهده شوند که از همین دوران کودکی بار سنگین زندگی را به دوش کشیده و سعی دارند با فروش چند نخ سیگار، چند شاخه گل و یا برق انداختن کفش چند عابر، کمکی برای خانواده های خود باشند.

دوران کودکی به دلیل شرایط خاص ذهنی و جسمانی یکی از مراحل اساسی در رشد انسان است و کودک در این سن که براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی از تولد تا 18 سالگی را در بر می گیرد با آموزش های رسمی و غیررسمی در محیط خانه و مدرسه بسیاری از مهارت های اجتماعی، شناختی و آموزشی را فرا می گیرد.

اما این موضوع بنا به دلایلی در مورد تمام کودکان صدق نمی کند و تعداد زیادی از کودکان در کشورهای مختلف از جمله توسعه یافته و درحال توسعه در خیابان مجبور به کار یا زندگی هستند و این امر می تواند لطمات جبران ناپذیری به فرد، خانواده و جامعه وارد کند و آنان را در دام آسیب های بی شمار اجتماعی قرار دهد.

این مساله همچنین می تواند به دلایل مختلف از جمله عدم توزیع عادلانه ثروت و وجود اختلاف طبقاتی شدید، مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ به دلیل بلایای طبیعی، فقر، فقدان امکانات شغلی و بیسوادی والدین، جمعیت زیاد خانواده ها و اعتیاد یا جدایی والدین باشد.

براساس شواهد موجود، تعریف جامع از کودکان کار وجود ندارد اما در مجموع به افرادی که در محدوده سنی پنج تا 18 سال قرار دارند و بنا به دلایلی به صورت اجباری بیشتر وقت خود را در خیابان و مراکز پرتردد مشغول به کار هستند، گفته می شود.

براساس پیمان نامه و قوانین مختلفی که در زمینه حمایت از کودکان تدوین شده هر کودک باید همانند همسالان خود از امکانات رفاهی، آموزشی و اجتماعی بهره مند شود و کار کردن کودک قبل از سن مشخص شده، غیر قانونی است.

بی شک آسیب های اجتماعی برای کودکانی که به جای حضور در مدرسه و کلاس درس بر روی جداول کنار معابر و خیابان ها نشسته و منتظرند جعبه ای دستمال کاغذی یا شاخه ای گل بفروشند و یا کفش عابری را واکس بزنند، کم نیست.

این کودکان بیشتر و زودتر از سایر همسن و سالان خود با معنی فقر و نداری آشنا می شوند و با شانه های کوچک و نحیف خود سعی دارند بار سنگین یک زندگی را به دوش بکشند و قطعا بیشترین آسیبی که به این کودکان وارد می شود، تباه شدن زندگی و آینده آنان است.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان می گوید: خیابان مکانی آسیب زا برای کودکان به شمار می رود و کودکی در خیابان مشغول دست فروشی و یا هر کار دیگری است و ممکن است در دام انواع آسیب ها و خطرات قرار گیرد.

محسن شجاعی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در خیابان ها و مکان های پرتردد بدلیل حضور افراد مختلف، این کودکان ممکن است آسیب جسمی ببیند و یا حتی بعید نیست باندهای مواد مخدر آنها را شناسایی کرده و به دام این بلای خانمانسوز هم گرفتار شوند.

یکی از اقداماتی که طی سال های گذشته در زمینه کودکان کار انجام شده واگذاری بحث ساماندهی این کودکان از طرف سازمان بهزیستی به بخش خصوصی در قالب مراکز حمایتی - آموزشی است.

در مرکز استان یکی از متولیان ساماندهی کودکان کار مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده زانیاران (یکی از مراکز سه گانه حمایتی) موسسه خیریه ئاسوی زانیاران است، براساس دستورالعمل اجرایی سازمان بهزیستی اسفندماه سال 94 شروع به فعالیت کرده است.

موسسه خیریه ئاسوی زانیاران اولین سمن تخصصی در زمینه آسیب های اجتماعی در استان کردستان است که فعالیت خود را در قالب چهار زیر مجموعه حمایتی خوابگاه دانشجویی، خانه امن، خانه ندای مهر دختران و مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده آغاز کرده است.

مدیر این موسسه نیز اظهار کرد: براساس دستورالعمل مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده کودکان رنج سنی 6 تا 18 سال و بیشتر پسران را شناسایی و ساماندهی می کند.

مهدی گلباغی با بیان اینکه تاکنون حدود 106 نفر از کودکان کار و خیابانی توسط تیم های گشت زنی شناسایی و به مرکز تحویل شده اند، افزود: پس از اقدامات روانشناختی و بازدید از منزل برای این کودکان پرونده تشکیل می شود و مورد حمایت قرار می گیرد.

به گفته وی، این مرکز خدماتی از قبیل آموزشی، ورزشی، بهداشتی و درمانی،حقوقی، فرهنگی و سبد کالا و کمک های موردی را به این کودکان و خانواده های آنان ارائه می دهد.

گلباغی تاکید کرد: بیشتر کودکان کار به صورت تقریبی 6 تا 9 ساعت از روز را در خیابان مشغول کار هستند که این امر می تواند تاثیرات مخربی بر روی تحصیل آنان داشته باشد به همین دلیل این مرکز برای جبران عقب افتادگی تحصیلی کلاس های تقویتی و جبرانی برای شان برگزار می کند.

مدیر موسسه خیریه زانیاران یادآور شد: در این مرکز علاوه بر کلاس های تقویتی، برنامه های مختلف ورزشی، فرهنگی، قرآنی و مهارتی برای این کودکان و همچنین دوره های آموزشی برای خانواده های آنان برگزار می شود.

هیوا و همین دو برادر 14 و 10 ساله از جمله کودکانی هستند که به دلیل بیماری پدر و فقر مالی مجبور به کار کردن در خیابان شده اند و الان مدتی است از سوی مرکز شناسایی و مورد حمایت موسسه قرار گرفته اند.

این 2 بردار که سه ماه پیش پدر خود را که مدت ها از بیماری کلیوی رنج می برد از دست دادند، می گویند: به دلیل فقر مالی و مریضی پدر مجبور بودیم در خیابان دستفروشی کنیم به همین دلیل از درس و مدرسه جا ماندیم.

آنها چند ماه پیش به این مرکز معرفی شدند و اکنون کلاس های جبرانی برایشان گذاشته اند تا بتوانند در درس ها به همکلاس های خود برسند.

این دو بردار در حال حاضر کار نمی کنند و به گفته خودشان تنها منبع درآمد خانواده چهار نفره آنان یارانه و کمک های موسسات خیریه است، هیوا و هیمن آرزو دارند در آینده دکتر شوند تا بیمارانی همانند پدرشان را رایگان درمان کنند تا دیگر رنج نداری باعث مرگ عزیز خانواده ای نشود.

امیر یکی دیگر از کودکان کار است که 17 سال سن دارد و 2 خواهر و یک برادر دارد و پدرش کارگر است و برای کمک به اقتصاد خانواده از 6 سالگی مجبور به دستفروشی در چهار راه ها و معابر پر تردد شهر شده است.

وی نیز حدود چهار سال پیش از سوی تیم های گشت زنی شناسایی شد و به مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده معرفی گردید.

امیر می گوید: از زمانی که به مرکز آمده ام در خیابان و برای دستفروشی نرفته ام و بدلیل علاقه ای که به مکانیکی داشتم از سوی مرکز به مغازه ای معرفی شده و علاوه بر یادگیری، درآمدی نیز برای خانواده ام کسب می کنم.

وی هم اکنون در مقطع دوم دبیرستان و در رشته مکانیک و برق خودرو مشغول به تحصیل است و آرزو دارد در آینده علاوه بر مهندس مکانیک، مددکار اجتماعی شود تا بتواند به کودکانی همانند خود، کمک کند.

امیر همچنین قهرمان جودو است و می گوید: علاقه شدیدی به رشته جودو داشتم و با کمک و حمایت های مرکز دو سال است که در این رشته تمرین می کنم و مقام دوم شهرستان را نیز کسب کرده ام و می خواهم تا جایی که بتوانم آن را ادامه دهم.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان در خصوص کودکان کار گفت: کودکانی که در این مرکز پذیرش می شوند در میان خانواده های عادی زندگی می کنند، فاقد سرپرست موثرند و بدلیل وجود مشکلاتی از جمله اقتصادی وادار به کار کردن در خیابان می شوند.

شجاعی افزود: این کودکان تا 18 سالگی در این مرکز مورد حمایت و آموزش قرار می گیرند اما پس از آن نیز بنابر نیازی که دارند با خود آنان و خانواده های شان ارتباط حفظ می شود.

وی اظهار کرد: آمار کودکان کار و خیابانی هیچگاه به صفر نمی رسد و مددکاران ما همواره برای شناسایی این افراد در سطح شهر حضور دارند اما برخی از این کودکان هستند که خانواده های شان با مددکاران همکاری نمی کنند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی یادآور شد: ما در این زمینه به هیچ عنوان بحث قوه قهریه و زور و اجباری در کار نداریم بلکه با کودک و خانواده آنان ارتباط می گیریم، راهنمایی می کنیم و خطرات و آسیب های که فرزندان آنان را در خیابان تهدید می کند را به آنها گوشزد می کنیم.

به گفته وی، یکی از فعالیت های اصلی این مرکز کاهش حضور کودکان در خیابان است و بحث تحصیل آنان فوق العاده بصورت جدی پیگیری می شود.

شجاعی اظهار کرد: هدف ما این است که این خانواده به درجه ای از توانمندی برسند که تشخیص دهند حضور فرزندان شان در خیابان مضر است و آسیب های بی شماری در کمین آنان قرار دارد.

مددکار کودکان کار نیز می گوید: 99 درصد کودکان کار خیابانی در سنندج جمع آوری شده است و چند نفری باقی مانده اند که خانواده های آنان اجازه نمی دهند و ما نیز نمی توانیم کاری انجام دهیم.

یدالله اکبری افزود: استان کردستان جزء استان های برتر برای جذب کودکان کار است و از حدود 106 نفری که جذب شده اند، 18 نفر از محدوده سنی ما خارج شده ولی هم اکنون 88 نفر در این مرکز هستند.

وی اظهار کرد: این کودکان مورد حمایت های مختلف قرار می گیرند و حتی در زمینه های شغلی و فراگیری مهارت بنابر علایق خود آنان به مراکزی معرفی شده و حمایت می شوند.

این مددکار اجتماعی یادآور شد: همچنین تعدادی از دختران نیز که مشغول دستفروشی در خیابان هستند شناسایی شده و با تشکیل پرونده برای آنان در خانه مهر سازمان بهزیستی پذیرش می شوند.

با این اوصاف می طلبد مسئولان در برنامه ریزی های خود نسبت به موضوع کودکان کار با در نظر گرفتن سطوح مختلف، بصورت جدی تر بپردازند و سازمان های مرتبط با این موضوع نیز تمام وظایف خود را به نحو احسن انجام بدهند تا این فرشتگان معصوم به آروزهای بزرگ خود برسند.