قلع کاری ظروف مسی؛ مهم ترین نکات نگهداری از این ظروف ارزشمند
یکی از کهن ترین و با قدمت ترین صنایع ایران صنعت مسگری میباشد که از گذشتگان دور مورد توجه زیادی از مردم بوده است. این ظروف به دلیل درخشندگی و خاصیت فوق العاده برای بدن مورد محبوبیت بوده است. ظروفی مانند بشقاب مسی، لیوان مسی، پارچ مسی و... از پراستفاده ترین محصولات بوده است.
یکی از کهن ترین و با قدمت ترین صنایع ایران صنعت مسگری میباشد که از گذشتگان دور مورد توجه زیادی از مردم بوده است. این ظروف به دلیل درخشندگی و خاصیت فوق العاده برای بدن مورد محبوبیت بوده است. ظروفی مانند بشقاب مسی، لیوان مسی، پارچ مسی و... از پراستفاده ترین محصولات بوده است. برای استفاده از این ظروف از ابتدا آنها را قلع اندود میکردند قلع‌کاری ظروف مسی یکی از هنرهای سنتی و کاربردی در صنایع دستی ایران است که قدمت آن به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. این هنر به دلیل خواص ویژه فلز مس و نیاز به پوشش دهی آن با قلع برای افزایش دوام و جلوگیری از واکنش‌های شیمیایی با مواد غذایی، همواره مورد توجه بوده است. ظروف مسی در شهر هایی مانند شهر های اصفهان،زنجان بیشترین میزان تولید را دارد که هر کدام برای کاربری متفاوتی تولید میشود به عنوان مثال در شهر اصفهان ظروف مسی برای استفاده تزئینی و پخت و پز بیشتر تولید میشود که این امر موجب میشود قیمت ظروف مسی اصفهان نسبت به شهر زنجان متفاوت باشد.
تاریخچه قلع‌کاری
قلع کاری از زمان‌های باستان در ایران و دیگر مناطق جهان رایج بوده است. مس یکی از اولین فلزاتی است که توسط انسان استخراج و استفاده شد. در ابتدا، ظروف مسی بدون هیچ پوششی استفاده می‌شدند، اما به مرور زمان مردم متوجه شدند که مس به راحتی با مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد و ممکن است بر طعم و کیفیت غذا تأثیر منفی بگذارد. از این رو، قلع‌کاری برای رفع این مشکل و افزایش دوام و زیبایی ظروف مسی به وجود آمد.
دلیل قلع کاری ظروف مسی
قلع کاری ظروف مسی به خاطر جلوگیری از زنگ زدن مس و ورود اکسید سمی مس در غذا بوده است. برای جلوگیری از زنگ زدگی مس ، ظروف مسی حتما باید قلع کاری شود. این کار مانع از تولید ماده سمی حاصل از اکسید مس در اثر حرارت می گردد. هنوز هم برای ساخت ظروف مسی از فلز قلع جهت روکش کردن فلز اصلی استفاده میشود. قلع کاری ظروف مسی بیشتر مخصوص ظروفی است که برای پخت و پز استفاده میشود.
مراحل قلع‌کاری
قلع‌کاری ظروف مسی شامل مراحل زیر است:
- تمیز کردن سطح ظروف: ابتدا سطح ظروف مسی با استفاده از مواد شوینده و ابزارهای مخصوص تمیز میشود تا هر گونه آلودگی، زنگار و چربی از بین برود.
- آماده‌سازی قلع: قلع در دمای معینی ذوب میشود تا به حالت مایع درآید. این فلز به دلیل داشتن نقطه ذوب پایین و خصوصیات شیمیایی خاص، مناسب‌ترین گزینه برای پوشش‌دهی مس محسوب میشود.
- اعمال قلع: قلع مذاب بر روی سطح داخلی ظروف مسی ریخته میشود و با استفاده از یک ابزار مانند قلم‌مو یا پارچه، به طور یکنواخت پخش می‌گردد. این کار باید با دقت و سرعت انجام شود تا قلع به خوبی به سطح مسی بچسبد و پوشش یکنواختی ایجاد شود.
- خنک کردن و پرداخت: پس از اعمال قلع، ظرف به آرامی خنک میشود. در نهایت، سطح قلع با استفاده از ابزارهای خاصی صیقل داده میشود تا سطحی صاف و براق به دست آید.
روش قلع کاری ظروف مسی در خانه
قلع کاری کردن ظروف مسی در خانه کاری متداول نیست زیرا آن عمل، نیاز به تجربه و تخصص و همچنین ابزار کافی دارد و بهتر است که شما این کار را به متخصص این کار بسپارید ولی اگر دوست دارید که اینکار را در منزل انجام دهید در ادامه به شما نحوه انجام این کار را گفته ایم پس با نهایت دقت این کار را انجام داده تا از بروز اتفاقات برای شما جلوگیری شود.همچنین در نظر داشته باشید که حرارت دادن ظرف به میزان لازم و ترکیب دقیق نشادر و قلع و همچنین قلع کاری کردن ظرف با پنبه نیاز به وسایل کارگاهی و تجربه در این کار نیازمند است.
- برای قلع کاری ظروف مسی در خانه باید ابتدا داخل ظروف مسی را کاملا تمیز نمایید و سپس مقداری شن نرم و کاه داخل ظرف قرار دهید.
- پس از آن ظرف را به خوبی حرارت دهید تا ظرف کاملا خشک شود.
- سپس مقداری پنبه بردارید و به ترکیب قلع و نشادر آغشته کنید و پنبه را به داخل ظرف مسی بکشید تا یک لایه از آن داخل ظرف را پوشش دهد.
مزایای قلع‌کاری
قلع‌کاری ظروف مسی دارای مزایای متعددی است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش دوام: پوشش قلع باعث افزایش دوام و مقاومت ظروف مسی در برابر زنگ زدگی و خوردگی میشود.
- بهبود بهداشت: قلع از واکنش مس با مواد غذایی جلوگیری می‌کند و بنابراین از بروز مشکلات بهداشتی جلوگیری می‌کند.
- زیبایی ظاهری: قلع به ظروف مسی ظاهری براق و زیبا می‌بخشد که جذابیت آنها را افزایش می‌دهد.
نکات نگهداری و مراقبت
برای حفظ کیفیت و دوام ظروف مسی قلع‌کاری شده،بهتر است از شوینده‌های قوی و اسیدی خودداری کنید و پس از هر بار استفاده، ظرف را به خوبی خشک کنید. در صورت مشاهده خراش یا آسیب در پوشش قلع، ظرف را مجدداً قلع‌کاری کنید تا از تماس مستقیم مواد غذایی با مس جلوگیری شود. یکی از بزرگترین مشکلات هنگام نگهداری این ظروف سیاه شدن ظرف های مسی است برای اینکه بدانیم چگونه از سیاه شدن ظروف مسی جلوگیری کنیم بهتر است هنگام پخت و پز، شعله زیاد نباشد زیرا همین شعله دلیلی برای زود سیاه شدن ظروف مسی است، پس یا از شعله کم و یا از شعله پخش کن استفاده کنید. همچنین میتوانید برای پیشگیری از سیاه شدن برای شست و شو ظروف مسی آنها را در ماشین ظرفشویی قرار ندهید و بعد از شستن سریع خشک کنید و در مکانی دورتر از گاز و سینک قرار دهید که رطوبت زیادی به آن نرسد.
راهنمای خرید ظروف مسی
ظروف مسی به دلیل جذابیت و زیبایی بسیار زیاد و همچنین به دلیل دوام و تطبیق‌پذیری بالای آنها یک گزینه عالی برای هر آشپزخانه‌ای هستند. چه یک سرآشپز حرفه‌ای باشید و چه آشپز خانگی، سرمایه‌گذاری روی ظروف مسی با کیفیت بالا می‌تواند مهارت‌های آشپزی شما را به درجه بالاتری برساند. با این حال، برای خرید ظروف مسی گزینه‌های بسیار زیادی در بازار وجود دارد و شما را سردرگم می‌کند. امروزه نمونه‌های تقلبی ظروف مسی نیز در بازار زیاد شده است و همچنین شما باید برای خرید ظروف مسی به مرغوب بودن قیمت آن نیز توجه کنید. تشخیص ظروف مسی اصل کار چندان دشواری نیست؛ فقط کافیست نکات زیر را در نظر داشته باشید:
ظروف مسی اصل بسیار براق و درخشان هستند. اگر در حین خرید ظروف مسی متوجه شدید که این ظروف تیره و کدر بوده و براقی و درخشش لازم را ندارند، مطمئن باشید که بی‌‌‌‌‌‌‌‌کیفیت هستند.
-
استفاده از آهن‌‌‌‌‌‌‌‌ربا:
اگر آهن‌‌‌‌‌‌‌‌ربا به ظروف مسی چسبید، متوجه خواهید شد که تقلبی است زیرا مس اصل جذب آهن‌‌‌‌‌‌‌‌ربا نمی‌شود.
وزن ظروف مسی اصل نباید سبک باشد. این موضوع نشان می‌دهد که در تولید آنها از ورقه‌‌‌‌‌‌‌‌های نازک استفاده شده که دوام بالایی ندارند.
-
صاف و یک‌‌‌‌‌‌‌‌دست بودن سطح ظروف:
سطح داخلی و بیرونی ظروف مسی باید کاملا صاف باشد و هیچ‌‌‌‌‌‌‌‌گونه خراشیدگی، پوسته‌‌‌‌‌‌‌‌پوسته شدگی، سوراخ، خوردگی و یا فرورفتگی در آن به چشم نخورد.
میزان کیفیت سفید کاری داخل ظروف مسی باید بالا باشد، یعنی داخل ظروف به‌‌‌‌‌‌‌‌طور یک‌‌‌‌‌‌‌‌دست سفید شده و هیچ لک و سیاهی وجود نداشته باشد و کاملا سفید و براق و درخشان باشد.
- نکته مهم: اگر بعد از تمیز‌کردن ظروف مسی خود با مخلوط سرکه و نمک و یا رب، رنگ آن تیره شد، بدانید که این ظروف اصل نیستند.
اهمیت قلع کاری صحیح
قلع‌کاری صحیح ظروف مسی یکی از عوامل مهم در حفظ کیفیت و بهداشت این ظروف است. با توجه به خواص ویژه مس و کاربردهای گسترده آن در آشپزی و صنایع دستی، انجام صحیح فرآیند قلع‌کاری می‌تواند تاثیرات مثبت بسیاری در افزایش دوام، بهبود بهداشت و حفظ زیبایی این ظروف داشته باشد. قلع‌کاری صحیح به ایجاد یک لایه محافظ یکنواخت و مقاوم بر روی سطح مسی کمک می‌کند. این لایه از تماس مستقیم مس با مواد غذایی و هوا جلوگیری می‌کند و در نتیجه از زنگ زدگی و خوردگی مس جلوگیری میشود. این امر باعث افزایش عمر مفید ظروف میشود. همچنین مس بدون پوشش می‌تواند با مواد غذایی واکنش نشان داده و ترکیبات سمی تولید کند که برای سلامتی مضر است. قلع‌کاری صحیح از این واکنش‌ها جلوگیری می‌کند و باعث میشود ظروف مسی ایمن تر برای استفاده در آشپزی باشند. یکی دیگر از مشکلات استفاده از ظروف مسی بدون پوشش، تاثیر آنها بر طعم و کیفیت غذا است. قلع‌کاری صحیح از انتقال طعم‌های فلزی به غذا جلوگیری می‌کند و به حفظ طعم اصیل و کیفیت غذا کمک می‌کند.
نکات مهم در قلع کاری صحیح
- تمیزکاری دقیق سطح مسی: قبل از شروع قلع‌کاری، سطح ظروف مسی باید به دقت تمیز شود تا هر گونه آلودگی، زنگار و چربی از بین برود. تمیزکاری نامناسب می‌تواند باعث عدم چسبندگی قلع به سطح مسی شود و کیفیت پوشش را کاهش دهد.
- استفاده از قلع با خلوص بالا: کیفیت قلع مورد استفاده در قلع‌کاری بسیار مهم است. استفاده از قلع با خلوص بالا باعث ایجاد پوششی یکنواخت‌تر و مقاوم‌تر میشود و دوام و بهداشت ظروف را بهبود می‌بخشد.
- کنترل دمای ذوب و اعمال قلع: دمای ذوب و اعمال قلع باید با دقت کنترل شود. دمای مناسب باعث میشود قلع به خوبی به سطح مسی بچسبد و پوششی یکنواخت ایجاد کند. دمای بیش از حد یا ناکافی می‌تواند کیفیت قلع‌کاری را تحت تاثیر قرار دهد.
قلع‌کاری ظروف مسی یک هنر و صنعت دیرینه با ارزش فرهنگی و تاریخی فراوان است. این هنر با وجود چالش‌ها و هزینه‌های خود، به دلیل مزایای بهداشتی و زیبایی که به ظروف مسی می‌بخشد، همچنان مورد توجه و استفاده قرار دارد. با بهره‌گیری از روش‌های نوین و حمایت از صنعتگران، می‌توان این هنر را زنده نگه داشت و به نسل‌های آینده منتقل کرد. نگهداری صحیح و توجه به نکات مراقبتی می‌تواند عمر مفید ظروف قلع‌کاری شده را افزایش دهد و استفاده از این ظروف زیبا و کارآمد را در زندگی روزمره ممکن سازد.