رازهای عجیب از زندگی نهنگ ها، شگفت انگیزان حیات وحش
نهنگ ها موجوداتی اجتماعی هستند و زندگی آنها پر از رمز و رازهای جذاب است.
دوات آنلاین -بزرگ‌ترین حیوانات روی زمین و صاحبان یکی از شبیه‌ترین جوامع به تمدن‌های انسانی، دور از چشم ما، در اعماق اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند. همسایگان عظیم‌الجثه ما، بسته به گونه بین 300 کیلو (نهنگ های عنبر کوتوله) تا 200 تن (نهنگ آبی غول‌پیکر) وزن دارند و قدوقواره بزرگ‌ترین‌شان ازنظر طول و ارتفاع، به‌ترتیب با یک زمین بستکبال و ساختمانی 10 طبقه برابری می‌کند. قلب نهنگ آبی که بزرگ‌ترین حیوانِ شناخته‌شده در تاریخ زمین به‌شمار می‌رود، به‌اندازه یک خودروی کوچک است و روی زبانش برای 50 نفر جای کافی وجود دارد اما این عدد و رقم‌های باورنکردنی، تنها چیز خارق‌العاده درباره نهنگ ها نیست. آنها، پستانداران خونگرمی هستند که بچه‌های‌شان را با شیر خود تغذیه می‌کنند. والدین حواس‌جمع و دقیقی هستند که مهارت‌های زندگی را به فرزندان‌شان آموزش می‌دهند و اعضای مفیدی برای اجتماع‌شان هستند که رفتارشان در گروه، نه صرفا برای بقا بلکه برای داشتن زندگی اجتماعی متمدن و موثر است.
فرهنگ نهنگ ها
خراسان نوشت: یک تیم بین‌المللی از دانشمندان طی سال‌ها اطلاعات مربوط به 90گونه دلفین، نهنگ و گراز دریایی را جمع‌آوری کرده‌اند. این تحقیق که اولین مطالعه برای جمع‌آوری داده‌های بزرگی درباره اندازه مغز و رفتار اجتماعی این گروه از آبزیان بوده، در نشریه «NatureEcology and Evolution» منتشر شده‌است و نشان می‌دهد همان‌طور که توانایی ما انسان‌ها در تعامل اجتماعی و پرورش روابط این امکان را به ما داده است که تقریبا تمام اکوسیستم‌ها و محیط‌های روی کره زمین را تحت تسلط خود دربیاوریم، نهنگ ها و دلفین‌ها هم با مغزهای فوق‌العاده بزرگ و پیچیده‌‌شان، فرهنگ مشابهی در اقیانوس‌ها ایجاد کرده‌اند.
شباهت رفتار نهنگ و انسان
محققان به فهرستی طولانی از شباهت‌های رفتاری این جانداران با انسان‌ها رسیده‌اند؛ ازجمله همکاری با یکدیگر برای منافع متقابل و نحوه استفاده از ابزار و شکار مشارکتی. همچنین مشخص شده است که نهنگ ها از صداهایی پیچیده شبیه گویش‌های منطقه‌ای استفاده می‌کنند و آواهای منحصربه‌فردی دارند که حکم «نام» را دارد.
ببینید: فیلمی از حمله نهنگ‌های قاتل به ساحل
دیگر رفتارهای اجتماعی مشاهده‌شده شامل بازی، همکاری با انسان‌ها و دیگر گونه‌ها، فرزندپروری و مراقبت از بچه‌های همنوعان است. نهنگ های در گروه‌های کوچک‌تر، دارای کوچک‌ترین مغز هستند؛ تأییدی بر این نظر که آنها مانند انسان بیشتر یادگیری‌شان به‌صورت اجتماعی است و در گروه، باهوش‌تر می‌شوند.
دانشمندان می‌گویند این یافته‌ها با فرضیه مغز اجتماعی (SBH) و فرضیه مغز فرهنگی (CBH) مطابقت دارد که توضیح می‌دهد مغزهای بزرگ زمانی که حیوانات درمعرض محیط‌های اجتماعی پیچیده و غنی از اطلاعات قرار می‌گیرند، تکامل می‌یابد. گونه‌های اجتماعی‌تر نهنگ ها در گروه‌های بزرگ زندگی می‌کنند، با هم سفر می‌روند و به مراقبت از بچه‌های یکدیگر کمک می‌کنند. روابط نزدیکی با یکدیگر برقرار می‌کنند و برای از دست دادن عزیزان‌شان سوگواری می‌کنند. سال 2018 نهنگ قاتلی که فرزند مرده‌اش را 17 روز متوالی با خود حمل می‌کرد، بسیار معروف شد.
احساسات و عواطف در نهنگ ها
دکتر «لوک رندل» محقق دانشگاه «سنت‌اندروز» روی یادگیری اجتماعی، سیستم‌های ارتباطی و فرهنگ درمیان نهنگ ها و دلفین‌ها کار می‌کند. اگر به‌کار بردن واژه فرهنگ درباره نهنگ ها مایه تعجب‌تان شده‌است، حق دارید اما لوک توضیح می‌دهد: «به‌عنوان زیست‌شناس، وقتی درباره فرهنگ صحبت می‌کنیم، منظور رفتاری است که از دیگران آموخته و توسط گروه به‌اشتراک گذاشته می‌شود.
ببینید: حیرت انگیزترین عکس ها از حیات وحش
واضح است که نمی‌گوییم نهنگ ها اپرا دارند یا مثلا دلفین‌ها شعر می‌سرایند بلکه درباره روش‌هایی صحبت می‌کنیم که این آبزیان برخی اشکال رفتار را از یکدیگر یاد می‌گیرند که برای جوامع و بقای آنها بسیار مهم است. مثل چی؟ نهنگ ها در گروه‌های خانوادگی‌شان، دانش و تکنیک‌های شکار را با یکدیگر به‌اشتراک می‌گذارند و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد به همنوعان‌شان که قادر به شکار نیستند، غذا می‌رسانند.
دانشمندان در تحقیقی که به‌کمک پهپادها روی زندگی نهنگ های اقیانوس آرام انجام داده‌اند، براساس 651 دقیقه ویدئو از تعاملات اجتماعی نهنگ های قاتل یا «اورکاها» دریافتند که این موجودات ساختارهای اجتماعی پیچیده‌ای دارند که شامل دوستی‌های نزدیک است و در گروه‌هایی زندگی می‌کنند که فرهنگ متمایز خود را دارند. یافته‌ها نشان می‌دهد که نهنگ ها در گروه ترجیح می‌دهند با افراد خاصی تعامل کنند. مانند زمانی است که مادرتان در کودکی شما را به یک مهمانی می‌برد؛ شما آن مهمانی را انتخاب نکرده بودید اما می‌توانستید انتخاب کنید در مدتی که آن‌جا هستید با چه کسی معاشرت کنید.
نهنگ ها موجوداتی لمسی هستند و تماس فیزیکی در آنها مثل انسان‌ها، فعالیتی آرام‌بخش و ضداسترس است که ارتباط اجتماعی را تقویت می‌کند. نهنگ ها حافظه بسیار خوبی دارند و این موضوع در الگوهای مهاجرت آنها مشهود است. به‌نظر می‌رسد نهنگ ها نقاط خاصی را در امتداد ساحل و در سراسر اقیانوس به خاطر می‌آورند و سال‌به‌سال به همان مکان‌های انتخابی برای تغذیه بازمی‌گردند.
ویژگی های اخلاقی خاص برای غول پیکرهای اقیانوس
ما آواز خواندن را رفتاری انسانی می‌پنداریم و در دنیای حیوانات، معمولا آن را مختص پرندگان می‌دانیم اما نهنگ ها هم در آواز دستی بر آتش دارند. به‌ویژه نهنگ های گوژپشت نر که معروف‌ترین خواننده‌ها در گونه خود هستند. آهنگ‌های آنها زیبا، پیچیده و دایم در حال بهتر شدن است.
فیلم: شیرها چگونه بوفالو را شکار می کنند
محدوده صوتی نهنگ های گوژپشت، هفت اکتاو است، یعنی تقریبا به‌اندازه کل محدوده صوتی یک پیانو. آنها درطول فصل جفت‌گیری آهنگ‌های‌شان را ساعت‌ها تکرار می‌کنند اما سال بعد به همان آهنگ‌های قدیمی اکتفا نمی‌کنند و دست به تولید قطعات جدید می‌زنند. بیشترین تعداد و تنوع آهنگ‌ها متعلق به نهنگ های سرکمانی است که از این حیث توانایی رقابت با پرندگان آوازخوان را دارند. تحقیق درباره آواز خواندن نهنگ های سرکمانی درطول زمستان زیر یخ‌های قطب شمال نشان داده‌است که آنها خواننده‌های بسیار خلاقی هستند.
دانشمندان در یک بازه سه‌ساله، 184 ملودی مجزا از آنها ضبط کرده‌اند. نهنگ ها به‌طور متوسط بین 60 تا 80 سال زندگی می‌کنند و طول عمرشان به عوامل زیادی مانند زیستگاه، جغرافیا، رژیم غذایی و سبک زندگی بستگی دارد. حیواناتی که در مناطق تجاری زندگی می‌کنند، به‌دلیل محیط پرسروصدا و مزاحم بیشتر درمعرض خطر قرار دارند؛ احتمال برخورد با قایق، آلودگی آب، جدا شدن از خانواده و دوستان. گونه‌هایی که زندگی پرتنش‌تری نسبت به بقیه دارند، در حالت آماده‌باش دایمی هستند و با استرس زیادی مواجه می‌شوند. در این بین نهنگ هایی که به‌طور طبیعی اجتماعی‌تر هستند، در صورتی که در نتیجه عوامل خطرزایی که گفته شد از خانواده و دوستان‌شان جدا بیفتند، افسرده، آشفته و منزوی می‌شوند و ظرفیت برقراری ارتباط‌شان با نهنگ های دیگر به‌طرز قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
نقش نهنگ ها در کره زمین
سالانه 300 هزار نهنگ، دلفین و گراز دریایی براثر گرفتاری در وسایل ماهی‌گیری کشته می‌شوند. افزایش روزافزون ترافیک کشتیرانی به برخوردهای بیشتر بین نهنگ ها و کشتی‌ها منجر می‌شود و آلودگی صوتی زیر آب را در هر دهه بیش از دوبرابر می‌کند.
تغییرات آب‌وهوایی، جمعیت طعمه‌های آنها را به‌ویژه در مناطق قطبی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و پیدا کردن غذا را سخت‌تر می‌کند. سالانه 8 میلیون تن پلاستیک وارد دریا می‌شود؛ تقریبا یک کامیون زباله در هر دقیقه. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که نهنگ های نزدیک به شهرهای بزرگ روزانه حدود 3 میلیون میکروپلاستیک می‌خورند. بحرانی که در اقیانوس‌ها درحال رخ دادن است، بر سلامت و جمعیت نهنگ ها به‌طرق مختلف تأثیر می‌گذارد.
شش گونه از 13 گونه نهنگ بزرگ هم اکنون درمعرض خطر یا آسیب‌پذیر طبقه‌بندی می‌شوند. نهنگ های اقیانوس اطلس شمالی در کمترین حد خود از حدود 20 سال گذشته قرار دارند و تعدادشان تنها 366 عدد است که در 10 سال گذشته 30 درصد کاهش داشته است. این تراژدی، صرفا قصه غمباری از زندگی نهنگ ها نیست و زندگی انسان و دیگر گونه‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اما چطور؟
تاثیر نهنگ بر اکوسیستم دریایی
نهنگ ها در طول مهاجرتشان، اکوسیستم‌های دریایی را بارور می‌کنند. بیش از 50 درصد هوایی که تنفس می‌کنیم، توسط اقیانوس تولید می‌شود، به‌لطف موجودات دریایی کوچکی به نام «فیتوپلانکتون» و البته مدفوع نهنگ ها! فیتوپلانکتون‌ها، نیروگاه اقیانوس‌ها هستند. این جلبک‌های دریایی میکروسکوپی که برای چشم انسان نامرئی‌اند، پایه و اساس شبکه غذایی هستند که یکی از منابع اصلی مواد مغذی آنها مدفوع نهنگ است.
نهنگ ها برای تغذیه به اعماق اقیانوس شیرجه می‌زنند و برای تنفس و دفع مواد زاید - که برای دیگر جانداران پر از مواد مغذی است - به سطح آب می آیند. جثه عظیم آنها، مقدار بسیار زیادی مدفوع برای تغذیه فیتوپلانکتون‌ها فراهم می‌کند که به‌‌نوبه خود، خوراک ماهی‌های بزرگ‌تر می‌شوند. درواقع فراوانی مدفوع نهنگ ها به‌معنای فراوانی فیتوپلانکتون‌ها و حیات دریایی متنوع است. فیتوپلانکتون‌ها در چرخه کربن اقیانوس نقش مهمی دارند و مانند گیاهان، مقادیر زیادی CO2 جذب و به انرژی سلولی قابل استفاده تبدیل می‌کنند.
به این‌ترتیب نه‌تنها کربن را از اتمسفر حذف می کنند بلکه اکسیژن موردنیاز حیوانات برای زنده ماندن را هم تولید می‌کنند. هنگامی که فیتوپلانکتون‌ها خوراک دیگر حیوانات دریایی می‌شوند، کربن به عبور از شبکه غذایی ادامه می‌دهد. اگر فیتوپلانکتون‌ها قبل از تبدیل شدن به یک وعده غذایی بمیرند، در کف اقیانوس فرومی‌روند و کربن جذب‌شده را ذخیره و قفل می‌کنند. از طریق این فرایند که به «پمپ بیولوژیکی» معروف است، هرساله میلیاردها تن کربن از جو به کف اقیانوس منتقل می‌شود، جایی که آثار زیست‌محیطی آن کاهش می‌یابد.
در مجموع، یک نهنگ در طول عمر خود به‌اندازه هزاران درخت، کربن جذب می‌کند و به آن معناست که احیای جمعیت نهنگ ها، بازسازی اکوسیستم‌های اقیانوسی و ایجاد انعطاف‌پذیری دربرابر تغییرات آب‌وهوایی را درپی خواهد داشت، اما نکته جالب‌تر آن‌جاست که نهنگ ها حتی بعد از مرگ - طبعا مرگ طبیعی- هم به نفع رساندن به محیط‌زیست ادامه می‌دهند. زمانی که نهنگ ها می‌میرند، در کف اقیانوس فرومی‌روند و تمام کربنی را که بدن‌شان درطول عمرشان ذخیره کرده است، با خود می‌برند. یک لاشه متوسط 40 تنی نهنگ، حدود 2 هزار کیلوگرم دی‌اکسیدکربن است.
مطالعه‌ای در سال 2010 محاسبه کرد که قبل از صید گسترده نهنگ ها، سالانه حدود 210 هزار تن کربن ازطریق بدن آنها به اعماق دریا فرستاده می‌شد که تقریبا معادل خروج 150 هزار خودرو از جاده در سال است اما این همه ماجرا نیست. سقوط نهنگ های مرده به کف دریا برای حدود 400 گونه حیات دریایی تا 50 سال غذا و سرپناه فراهم می‌کند. هر نهنگی که صید می‌شود، ازدست رفتن زیستگاه و مواد مغذی در اعماق دریا را به‌دنبال خواهد داشت.
منابع: sciencealert.com، nationalgeographic.com، worldwildlife.org و..
12jav.net