مجازات تخریب‌کنندگان میراث‌ فرهنگی در دادگاه‌های بین‌المللی

دوات آنلاین-«تقاضای بخشش می‌کنم و از آنها می‌خواهم به من همچون فرزندی نگاه شود که راه خود را گم کرده است. آنهایی که از اشتباهم گذشت کنند، به آنها قول می‌دهم این اولین و آخرین اشتباهی باشد که از من سر زد». این دفاعیات فردی بود که در مقابل دادگاه جرائم بین‌المللی، سخنانش را خطاب به مردم شهر تیمبوکتو در کشور مالی ایراد کرد. احمد المهدی متهم است در سال 2012 و هنگام تصرف این شهر توسط شورشیان و اعضای القاعده در منطقه مغرب اسلامی، به 9 مقبره و درِ یک مسجد تاریخی آسیب رسانده یا تخریب کرده است. 

المهدی در ابتدای جلسه دادگاه در شهر لاهه هلند، تأسف شدید خود را در قبال این موضوع برای مردم تیمبوکتو ابراز داشت؛ او به‌خوبی می‌دانست که این بناهای تاریخی اهمیت فرهنگی و مذهبی فراوانی برای ساکنان این شهر دارد. المهدی که روز نهایی محاکمه کت و شلواری خاکستری به تن داشت و کراوات زده بود، سخنانش را این‌طور ادامه داد: «ما باید حقیقت را دنبال کنیم، حتی اگر این موضوع بیش از همه به خود ما آسیب برساند. همینجا اعلام می‌کنم که تمام اتهامات علیه من صحیح است».

تیمبوکتو که در زمان رنسانس ایتالیایی‌ها هم‌راستا و هم‌تراز شهری همچون فلورانس بود، در سال 2012 مورد تهاجم شبه‌نظامیان القاعده قرار گرفت و این نیروها به‌واسطه سلاح‌های سنگینی که از جنگ لیبی در اختیار داشتند، توانستند این شهر را پس از چند هفته به تصرف خود درآورند. به‌سرعت دستورات افراط‌گرایانه در این شهر وضع شد و افرادی که کوچک‌ترین تخطی از آن می‌کردند، در ملأعام شلاق می‌خوردند. المهدی ازجمله افرادی بود که به عضویت یکی از گروه‌های وابسته به تروریست‌ها درآمد و معاونت گروهی را به عهده گرفت که چند خانه به‌ظاهر ساده را تخریب کردند؛ اما فاتو بنسولا، دادستان دادگاه لاهه، می‌گوید این خانه‌های به‌ظاهر ساده درواقع مقبره‌هایی بوده که نماد تاریخ مالی در اعصار گذشته به حساب می‌آمد.

المهدی 40ساله که پیش از سقوط تیمبوکتو در این شهر کار می‌کرد، صادرکننده دستور تخریب این مقبره‌های تاریخی شناخته شده است. در برخی از ویدئوها و عکس‌های منتشرشده نیز، خود او در حال تخریب این بناها با کلنگ دیده شده است. بنسولا در این باره می‌گوید: «المهدی نسبت به اقدامی که انجام می‌داد، کاملا آگاهی داشت و هنگام نظارت بر این کار کاملا مصمم و جدی به نظر می‌رسید». دیگر ویدئوها نیز نشان داد چند نفر از اعضای همین گروه با تبر و کلنگ به جان مجسمه‌ها و بناهای تاریخی افتاده‌اند. یکی دیگر از اجناس تاریخی که المهدی تخریب آن را تأیید کرد، درِ مسجدی بود که صدها سال بسته بود و مردم منطقه اعتقاد خاصی به آن داشتند. در آن روز المهدی که یک کلاشینکف روی دوشش انداخته بود و شال سفیدرنگی دور گردنش دیده می‌شد، به نیروهایش دستور داد آن درِ چوبی را شکسته و وارد مسجد شوند.

با وجودی که المهدی آن روز توجیهات فراوانی برای انجام این کارها بیان می‌کرد، در جلسه دادگاه با قاطعیت اعلام کرد که آن کارها را تحت افکار شیطانی القاعده و گروه‌های وابسته به آن انجام داده است. او گفت حکم نهایی دادگاه را می‌پذیرد اما امیدوار است که این مجازات باعث شود مردم تیمبوکتو و مالی او را ببخشند.

 بنسولا با بیان اینکه المهدی اولین متهمی است که به دلیل تخریب میراث فرهنگی در دادگاه بین‌المللی جرائم محاکمه می‌شود، به این موضوع اشاره می‌کند که پس از این دادگاه تهدیدهای فراوانی از سوی گروهای افراطی و به‌خصوص داعش دریافت کرده است. او در این زمینه گفت: «میراث فرهنگی ما یک کالای لوکس نیست، ما باید آن را از تخریب و نابودی حفظ کنیم. باید این حقیقت را به یاد داشته باشیم که تاریخ هرگز در قبال اشتباهات ما با سخاوت برخورد نمی‌کند». بنا بر قوانین موجود، مجازات افرادی که میراث‌های فرهنگی و تاریخی را تخریب می‌کنند، حداکثر 30 سال زندان است، اما حکم نهایی دادگاه المهدی بین 9 تا 11 سال زندان اعلام شده است. 

در سال‌های اخیر همواره این انتقاد به دادگاه بین‌المللی جرائم وارد بود که نتوانسته چنین افرادی را مجازات کند؛ حالا ماجرای دستگیری و مجازات المهدی می‌تواند نقطه قوتی برای این دادگاه باشد. البخاری بن ایسایوتی که بر بازسازی بناهای تاریخی زیر نظر یونسکو نظارت می‌کند، بر این باور است که محاکمه المهدی یک درس مهم به حساب می‌آید. او در این زمینه می‌گوید:«این جریان به افراط‌گرایانی که در این مسیر حرکت می‌کنند، به‌خوبی نشان می‌دهد که کشتن انسان‌ها و تخریب میراث‌های فرهنگی و تاریخی جهان نمی‌تواند به‌راحتی بدون مجازات باقی بماند».