توضیحات مهم رییس انیستیو پاستور درباره واکسن کرونا؛ شاید هرگز ساخته نشود

دوات آنلاین -کمتر از یک ماه می‌شود که روسیه از موفقیت خود در تولید واکسن کرونا خبر داده‌است. از همان زمان تا امروز هم بسیاری از کارشناسان و مدیران سلامت، درباره اما و اگرهای تولید واکسن گفته‌اند. هر روز، نظری درباره تولید واکسن منتشر می‌شود و این روزها همه مدیران نظام بهداشتی کشور به نوعی از واکسن کرونا حرف می‌زنند؛ برخی مدیران حوزه سلامت از این می‌گویند که دانشمندان ایرانی در حال ساخت واکسن هستند و تا یک‌سال دیگر به واکسن ایرانی کرونا دست پیدا می‌کنیم. آنها از شرایط خوب تولید واکسن در کشور می‌گویند و درباره اثربخشی موثر واکسن ایرانی توضیح می‌دهند. حال آن‌که واکسن ایرانی، تازه مرحله کلینیکال و آزمایش روی حیوانات را با موفقیت پشت سر گذاشته‌ و هنوز هیچ آزمایش مثبتی روی انسان‌ها نداشته‌است. در برخی از کشورها واکسن تازه وارد مرحله آزمایش روی چند ده‌نفر شده‌ و این کشورها هنوز راه طولانی برای موفقیت در پیش دارند. از طرف دیگر، برخی مدیران و متخصصان معتقدند که برای بیماری کرونا ممکن است که هیچ‌گاه نتوان واکسن اثربخشی تولید کرد.

کسانی هم هستند که می‌گویند، باید تا چند سال آینده با ویروس کرونا زندگی کرد و داشتن سبک زندگی مناسب تنها راه مبارزه در برابر بیماری است. در این میان، علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران، یکی از کسانی است که معتقد است، این امکان وجود دارد که هیچ‌گاه برای بیماری کرونا واکسن موثری کشف نشود. او معتقد است وقتی هنوز دارویی برای این بیماری کشف نشده‌، چطور می‌توان انتظار داشت که واکسنی برای آن ساخته شود؟ هرچند که با وجود داشتن این اعتقاد، بیگلری می‌گوید که نباید از قافله علمی تولید واکسن در دنیا عقب افتاد و باید روی پروژه‌های ساخت واکسن کار کرد. با همه این حرف‌ها، به نظر می‌رسد که ساخت واکسن، نه در ایران که در همه دنیا، در هاله‌ای از ابهام باقی‌مانده و ممکن است ساخت واکسن کرونا نه یک سال، بلکه مانند واکسن بیماری ایدز، 40 تا 50 سال زمان ببرد و بعد هم تلاش‌ها برای ساخت این واکسن هیچ نتیجه اثربخش و موثری نداشته‌باشد. تنها نکته‌ای که در این میان اهمیت پیدا می‌کند، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، پرهیز از تجمع در مکان‌های شلوغ، استفاده از ماسک و شست‌وشوی دست‌هاست؛ رویه‌ای که این روزها سبک زندگی کرونایی ما را رقم زده‌است.

*تولید واکسن کرونای ایرانی در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

نمی‌توانم به این سوال جواب بدهم.

*چرا؟

ما فقط با هماهنگی وزارت بهداشت و درمان می‌توانیم درباره پیشرفت تولید واکسن در ایران صحبت کنیم.

*آیا خبرهای مربوط به تولید واکسن سری‌اند؟

موضوع اینجاست که پروژه تولید واکسن در هر کشوری زمان‌بر است و در این راه، ممکن است بسیاری از پروژه‌ها به نتیجه نرسد. باید در نظر بگیرید که واکسن تنها راه درمان بیماری نیست. در مقابله با بیماری‌های مختلف، چند راه وجود دارد. یکی از آنها درمان به کمک دارو است. درصورتی‌که داروی خوبی وجود داشته‌باشد، می‌تواند با تحویز آن، مرگ‌ومیر و عوارض ناشی از بیماری را درمان کرد. اما هنوز هیچ دارویی برای درمان بیماری کرونا کشف نشده‌است. یکی دیگر از راه‌های درمان که گاهی برای بیماری‌های ویروسی و عفونی از آن استفاده می‌شود، ایمنی جمعی است، اما استفاده از این روش برای بیماری کرونا، ناجوانمردانه است، چون مرگ‌ومیر آن بالاست و نه در کشور ما، بلکه در هیچ کشور دیگری از این روش استفاده نمی‌شود. اما راه سومی هم وجود دارد و آن، کشف واکسن است که البته به گفته تدروس ادهانوم، رئیس سازمان بهداشت جهانی، هیچ تضمینی وجود ندارد که واکسن موثری برای تمام گروه‌های مردم وجود داشته و کشوری هم قادر به کشف آن باشد.

شاید واکسن کرونا ساخته نشود

*پس چرا همه کشورها به دنبال تولید یا حتی پیش‌خرید واکسن احتمالی کرونا هستند؟

تبعات این بیماری برای کشورها بسیار زیاد بوده‌است، بیماری کرونا مشکلات اجتماعی و اقتصادی غیرقابل‌تحملی را به جهان تحمیل کرده و به خاطر همین است که بسیاری از کشورها، ریسک تولید را به جان خریده‌اند و در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند و زمان می‌گذارند تا اگر شانسی برای تولید واکسن وجود داشته‌باشد، آن را از دست ندهند. وقتی عوارض مخربی را که این بیماری بر زندگی مردم جهان و اقتصاد کشورها گذاشته‌است، روی یک کفه ترازو می‌گذاریم، می‌بینیم که تبعات بیماری خیلی بیشتر بوده‌است. به خاطر همین است که همه امیدوارند تا به واکسن دست پیدا کنند. با این شرایط است که همه به فکر تولید واکسن افتاده‌اند.

 اما بازهم ممکن است که هیچ کشوری به واکسن دست پیدا نکند. همه کشورها، تلاش‌شان را می‌کنند، شاید هم به واکسن موثری دست پیدا کردیم.

 با این شرایط، آیا تولید واکسن از نظر بار مالی آن برای ایران به صرفه است؟

راه رسیدن به واکسن، داشتن فناوری قدرتمند است و روشی که برای تولید آن وجود دارد، زمان و هزینه را تعیین می‌کند. تولید هر واکسنی راه‌های متفاوت دارد. مثلا اگر یک واکسن از ترکیب 10 تا 12 واکسن دیگر تولید شود، باعث می‌شود تولید آن گران‌تر تمام شود. درست شبیه  واکسن ذات‌الریه که از ترکیب حداقل ده واکسن تولید می‌شود و واکسن گرانی هم هست. بعضی واکسن‌ها اما ارزان تولید می‌شوند. ما تجهیزات تولید واکسن را داریم و طبیعی است برای رسیدن به واکسن باید هزینه کنیم. ما باید از نظر اقتصادی ریسک کنیم، در این صورت می‌توان گفت تولید واکسن برای ما بهینه است.

*آیا واردات واکسن کرونا برای کشور ارزان‌تر تمام نمی‌شود؟

قطعا تولید واکسن کرونا در ایران ارزان‌تر از خرید آن از کشورهای دیگر است، حتی اگر هر دوز واکسن را مثلا حدود 15 دلار بخریم، بازهم تولید واکسن برای ما ارزان‌تر تمام خواهدشد، از هر جنبه‌ای که بخواهید نگاه کنید، تولید واکسن به صرفه‌تر است.

*اگر همه چیز در پروژه تولید واکسن داخلی خوب پیش برود، چه زمانی به واکسن دست می‌یابیم؟

ساخت واکسن زمانبر است. چند مرحله آزمایش برای تولید یک واکسن باید انجام شود و اگر واکسن تولیدشده در همه این آزمایش‌ها نتیجه مثبتی داشته‌باشد، بعد از آن می‌توانیم بگوییم آن واکسن خوب است و کارایی دارد. در حالت کلی، یک واکسن بعد از به دست آمدن نتایج مثبت در مرحله آزمایش حیوانی، وارد آزمایش کلینیکال می‌شود که خود مراحل متنوعی دارد و برای موفقیت باید در همه آنها موفق عمل کند. در مرحله اول آزمایش کلینیکال، واکسن روی چند ده نفر تست می‌شود، بعد از گذر از مرحله اول و موفق بودن این پروژه، جامعه آماری بالاتر می‌رود و واکسن روی چند صد نفر تست می‌شود. درصورتی که بازهم نتایج مثبت بود، در مرحله بعدی، واکسن روی جامعه آماری بزرگ‌تری، مثلا روی 30 تا 40 هزار نفر تست می‌شود و در صورت بی‌خطر بودن ، واکسن وارد مرحله تولید صنعتی می‌شود. اگر در همه مراحل تولید، واکسن موفقیت‌آمیز پیش برود، بعد از 9 ماه، با تمهیداتی که پیش‌بینی شده‌است، می‌توانیم تنها 16 تا 17 میلیون دوز واکسن برای داخل کشور تولید کنیم. این مقدار تولید واکسن، برای تمام 85 میلیون ایرانی جوابگو نخواهدبود، بلکه تنها می‌تواند هشت میلیون نفر از جمعیت ایران را پوشش بدهد. حتی در سطح جهانی هم در صورت دستیابی به واکسن تا سال آینده، فقط می‌توان واکسن موردنیاز برای 20 درصد مردم دنیا را تامین کرد.

آیا واکسن روی ویروس کرونا اثر دارد

*آیا واکسنی که تولید می‌شود، متناسب با تغییر رفتار ویروس و جهش‌هایی که به طور مداوم دارد، است؟

در زمان‌بندی مطالعه روی واکسن کرونا و بر اساس فناوری که در تولید واکسن به کار گرفته می‌شود، تولید و عملکرد واکسن روی بیماری، طوری طراحی می‌شود که رفتار ویروس پیش‌بینی شود و بیشترین اثربخشی روی ویروس را داشته‌باشد. در تولید واکسن، جهش‌ها هم درنظر گرفته شده‌است و همه این جهش‌ها در تولید واکسن موثر خواهند بود.

*با تمام مشکلاتی که در تولید واکسن کرونا وجود دارد، تا چه حد به اثربخشی واکسن مطمئن هستید؟

برای تولید واکسن چهار راه اصلی وجود دارد. در ایران هم یکی از این روش‌ها برای تولید واکسن استفاده می‌شود. اما معلوم نیست در تولید واکسن، کدام روش مناسب‌تر است و کدام یک هم به موفقیت نمی‌رسد. در همه کشورها، تولید واکسن در همان مرحله‌ای است که ما هم هستیم و دانشمندان ایرانی چیزی از دانشمندان کشورهای دیگر کم ندارند. همه در حال تلاش‌اند و می‌خواهند واکسن اثربخشی تولید کنند، اما اگر بخواهیم منطقی باشیم، نمی‌توانیم به موفقیت واکسن کرونا در همه جای دنیا، صد درصد امیدوار باشیم. اکنون رفتارهای اجتماعی افراد، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده مداوم از ماسک است که می‌تواند ما را در مقابله با ویروس کرونا ایمن نگاه دارد. تا زمانی که پروژه تولید واکسن به موفقیت نرسد، نمی‌توانیم درباره اثربخشی صددرصدی آن صحبت کنیم؛ بنابراین تنها راه نجات در شرایط فعلی این است که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم.

منبع: روزنامه جام جم