کیست دندان؛ علائم، دلایل و راه درمان

دوات آنلاین-درد ناگهانی دندان و لثه می‌تواند یکی از نشانه‌های کیست دندان باشد. کیست دندان را باید جدی گرفت چون عوارضی را در پی دارد. درباره این مشکل در ادامه بیشتر بخوانید:

 

کیست دندان چیست

کیست دهان به برآمدگی های ایجاد شده اطراف و درون دهان گفته می‌شوند. در حقیقت کیست، کیسه ای بافتی حاوی مایع یا موادی دیگر است که ممکن است روی لب، گونه، لثه و فک ایجاد شود. به کیست نزدیک دندان کیست دندان نیز گفته می شود.

 

کیست های دندان یکی از مواردی است که بسیاری از افراد بابت آن نگران هستند زیاد در مورد آن از دندان پزشک سوال می کنند. جای تاسف دارد که درباره کیست دندان صحبت های زیاد و اشتباهی در بین مردم وجود دارد. حتی برخی از دندان پزشکان نیز با به کارگیری اشتباه واژه کیست در توضیح به بیماران، به این اشتباه دامن می زنند.

 

دندان پزشکان اغلب برای مواردی که در رادیوگرافی ها ( عکس های فک و دندان) مشاهده می کنند، اصطلاح "ضایعه" را به کار می برند. در حقیقت کیست یک اصطلاح پاتولوژیک است؛ در واقع تشخیص کیست بر اساس شواهد میکروسکوپی مسجل خواهد شد. بنابراین در اغلب موارد به کار بردن واژه کیست تا زمانی که جواب پاتالوژیست آماده نشده یعنی پس از اتمام جراحی و فرستادن نتیجه به پاتولوژیست، تعریف درستی نیست؛ البته در برخی موارد با توجه به تکنولوژی های نو و نه چندان معمول مثل: رادیوگرافی CBCT یا سونوگرافی مکان دقیق کیست های نواحی فک، صورت و دندان را پیش از خروج، تعیین می کنند.

 

کیست دندان می‌تواند در نوک ریشه دندان مرده و همچنین در اطراف تاج دندان تشکیل شود. اکثر کیست‌ها به این علت تشکیل می‌شوند که یا دندان‌ها به خاطر عفونت یا آسیب از بین رفته‌اند و یا ریشه دندان‌ها به درستی درمان نشده‌اند. گاهی نیز به این دلیل که دندان فضای کافی برای رشد در دهان ندارد، کیست ایجاد می‌شود. در موارد نادر، ایجاد کیست می‌تواند به دلیل سندرم ژنتیکی باشد مانند سندرم گورلین.

با نشانه‌های کیست دندان آشنا شوید

کیست بافت نرم توده‌ای کوچک و بدون درد بوده که قطر آن عمدتا کمتر از یک اینچ است. کیست زیر پوست داخل لب پایین، درون گونه‌ها یا لثه‌ها ایجاد می‌شود. کیست معمولاً بدون درد است، مگر آن که عفونی باشد. کیست کوچک ادنتوژنیک داخل فک بدون درد است. اگر کیست ادنتوژنیک بزرگ و عفونی شود، دردناک نیز خواهد شد. کیست باعث برجسته شدن استخوان فک، لق شدن و حرکت دندان نیز خواهد شد.

 

پیشگیری از تشکیل کیست دندان

معمولا به ندرت دندان‌های سالم دچار کیست می‌شوند. اگر عصب دندان از بین برود، باید به طور کامل درمان شده تا موجب عفونت نگردد. اگر درمان موفقیت آمیز باشد، بافت‌های ریشه تبدیل به کیست یا آبسه نمی‌شوند. به همین دلیل مهم است که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کرده و دندان‌های خود را چک کنید.

 

گاهی اوقات، دندانپزشک ممکن است احساس کند که شما دارای دندان اضافی می‌باشید. برای چنین مواردی توصیه می‌شود که از توموگرافی رایانه‌ای ۳D i-CAT برای تشخیص موقعیت دندان استفاده کنید. با این روش می‌توان زمانی که هنوز کیست کوچک می‌باشد آن را تشخیص داده و اقدام به درمان آن کرد.

کیست ریشه دندان چگونه ایجاد می شود؟

بیشتر اوقات، کیست انتهای ریشه دندان به دلیل عفونت ریشه دندان ایجاد می شود. عفونت ریشه دندان هم به علت پوسیدگی دندان که به عصب رسیده و درمان نشده ایجاد می شود. البته عفونت ریشه دندان، می تواند در اثر درمان ناقص ریشه دندان یا عصب کشی ناقص قبلی نیز به وجود آید. عفونت ریشه دندان موضعی بوده و در سیستم سلامت عمومی بدن مشکلی ایجاد نخواهد کرد. ولی موجب تحلیل استخوان شده و شانس حفظ دندان را کاهش می دهد. همچنین انجام درمان جایگزین مانند: ایمپلنت را سخت تر می کند.

 

بنابراین به کار بردن واژه ضایعه درست است نه کیست. کیست در حقیقت یک حفره تو خالی و کیسه مانند یا دارای مایع (مواد نیمه جامد ) همراه با دیواره یا غشایی متمایز با بافت مجاور خود است.

انواع کیست دندان

کیست های ناحیه فک به دو نوع کیست با منشا التهابی و کیست با منشا تکاملی تقسیم بندی می شوند. کیست های منشا التهابی به دلایلی همچون: پوسیدگی، ضربه دیدن دندان ها یا عفونت دندان های ترمیم شده ممکن است به وجود بیایند. از جمله شایع ترین این کیست ها می توان به: کیست رادیکولار یا پری آپیکال ( کیستی که به ریشه دندان مربوط است) اشاره کرد.

 

کیست ها را نمی توان به سادگی طبقه بندی کرد؛ زیرا فرآیندی بسیار پیچیده و طولانی است. در ادامه به معرفی برخی از آن ها می پردازیم:

 

کیست پریفرال یا کیست لثه

این نوع کیست غالبا روی لثه ایجاد می‌شود و بر ساختار استخوانی دندان تاثیر مستقیم نمی گذارد.

 

کیست پریودنتال

این کیست زمانی به وجود می آید که پلاک به لثه آسیب رسانده و باعث ساییدگی دندان شود. بعد از آن پاکت‌های لثه یا فاصله‌های بین لثه‌ها و دندان‌ها به وجود می آید که به محل تشکیل آبسه تبدیل می‌شود.

 

کیست پری اپیکال

این کیست نتیجه عفونت پالپ یک دندان می باشد که به جز کشیدن دندان درمان دیگری برای آن وجود ندارد.

 

کیست دنتی ژروس

اطراف دندان‌های نهفته مثل دندان عقل ایجاد می‌شود.

 

بیشتر بخوانید: درمان سریع و خانگی دندان درد با استفاده از مسکن‌های طب سنتی

 

کیست ادنتوژنیک یا پریموردیال

این کیست از سلول‌های باقیمانده به جا مانده از جوانه‌های دندان در حال رشد به وجود می آید.

 

کیست رادیکولار

این نوع کیست با عفونت نوک ریشه‌های دندان همراه می باشد.

 

کراتوسیست

نوع خاصی از کیست است که عموماً پس از درمان به وجود می آید و به عنوان "تومور ادنتوژنیک کراتوسیست" طبقه‌بندی می‌شود.

 

آملوبلاستوم تک کیستی

توموری ادنتوژنیک دارای تهاجم موضعی است.

تفاوت کیست و عفونت دندان

کیست همان عفونت نیست. کیست ها ممکن است عفونی باشند که در این صورت می توانند دردناک هم باشند. آبسه های عفونی اغلب همراه با تورم هستند. فیستول های چرکی که ترشحات چرکی از آن ها بیرون می آید کیست نیستند. لازم به ذکر است که عفونت ممکن است به وسیله مکانیسمی دسته ای از سلول ها را تحریک کرده و باعث ایجاد کیست شود ولی این دو کاملا با هم تفاوت دارند.

 

وقتی، زمانی از پوسیدگی یا ضربه ای که منجر به مرگ پالپ (محتویات کانال های عصبی) شده است بگذرد، ممکن است در ریشه آن یک ضایعه به وجود بیاید.

 

بیشتر بخوانید: چگونه از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری کنیم؟

 

اکثر اوقات این ضایعه که فقط در رادیوگرافی های دندان دیده می شود، یک گرانولوم می باشد ( نه کیست یا آبسه). گرانولوم توانایی تبدیل شدن به کیست یا آبسه در آینده را دارد. البته درناک نیست ولی ممکن است در اثر ضربه به دندان کمی درد داشته باشد یا حسی متفاوت را تجربه کنید.

 

آیا کیست و آبسه یکی است؟

بسیاری از بیماران تفاوت کیست و آبسه را نمی دانند و آنها را با هم اشتباه می گیرند. از طرف دیگر، بسیاری از دندانپزشکان هم از توضیح واضح تفاوت کیست و آبسه و ارتباط این دو با هم خودداری می کنند. بیماران همیشه این سوال را دارند که آیا کیست و آبسه یکی هستند و اگر نه، آیا آبسه می تواند منجر به کیست شود یا نه؟

 

کیست و آبسه هر دو توده ای از بافت خوش خیم هستند که با مایع یا چرک پر شده اند، اما کیست و آبسه دو مقوله کاملا جدا از هم هستند.

 

آبسه یک تعریف کلینیکی دارد که به ورم، وجود چرک و علت عفونی وابسته است، اما کیست تعریف کلینیکی مشخصی ندارد و یک یافته میکروسکوپی محسوب می شود. یعنی دندانپزشک با معاینه، مشاهده و حتی ژس های رادیوگرافی معمول، قطعیتی در مورد وجود کیست مطرح نمی کند، بلکه پاتولوژیست بعد از خارج کردن و زیر میکروسکوپ قرار دادن آن در موردش اظهارنظر می کند.

 

بیشتر بخوانید: آیا جرم‌گیری دندان ضرر دارد؟

 

کیست ها بر خلاف آبسه ها شایع نیستند، ولی متاسفانه بیماران و حتی دندانپزشکان به اشتباه عبارت «کیست دندانی» را زیاد استفاده می کنند، در حالی که بیشتر مواقعی که اصطلاح کیست استفاده می شود، کیست واقعی وجود ندارد!

 

آبسه ها می توانند منجر به ایجاد کیست شوند، ولی باز هم این قضیه شایع نیست.

عوارض کیست‌های دندان

کیست های دندان ممکن است عفونی و دردناک شوند. همچنین می توانند به آبسه تبدیل شده و تورم و برآمدگی در فک ایجاد کنند در این صورت ممکن است بیمار دچار تب و بی حالی شوند. اگر کیست ها درمان نشوند به دلیل وجود حفره های خالی از استخوان در فک، ممکن است استخوان فک را در مقابل ضربه ضعیف کنند.

 

کیست های بزرگی که درمان نشده اند ممکن است به تدریج، باعث عوارضی همچون: پاراستزی (بی حسی)، تحلیل ریشه و لقی دندان ها شوند.

 

وقتی عبارت کیست را از دندان پزشکان می شنوید اصلا نترسید.

 

واقعیت این است که دندان پزشکان بیشتر اوقات کلمه کیست را به صورت یک احتمال بیان می کنند! بیشتر اوقات واقعا کیستی وجود ندارد. بیشتر اوقات اگر موارد درمان ریشه (عصب کشی) که درست انجام شود، مشکل از بین می برد و دیگر نیازی به درمان نیست.

 

ضایعه ای که مشاهده می شود اکثر اوقات گرانولوم نام دارد و در مرحله اول درمان ماهیت و اسم آن اهمیتی ندارد. به هر صورت طی بررسی های دوره ای که ماه ها یا حتی سال ها بعد شکل می گیرد، اگر دندان پزشک مورد مشکوکی مشاهده کند، بهترین درمان تکمیلی را پیشنهاد می دهد.

 

درمان کیست دندان

جراحان فک و صورت، اندودنتیست ها (متخصصین درمان ریشه)، پاتولوژیست فک و صورت و متخصصین تشخیص بیماری های دهان و دندان از گروه های متخصصینی هستند که توانایی شناسایی و درمان کیست ها را دارند.

 

منابع: برنا- آنا- تبیان

12jav.net