دلایل ابتلا به بیماری تالاسمی و روش‌های پیشگیری از آن چیست

دوات آنلاین-تالاسمی یکی از بیماری‌های ژنتیکی یا اختلال خونی است، که امکان ارثی بودن آن نیز وجود دارد. در این بیماری تعداد گلبولهای قرمز خون و هموگلوبین ها در فرد بیمار کمتر از حالت نرمال است.  هموگلوبین خون همان ماده‌ای در گلبول های قرمز است که وظیفه حمل و انتقال اکسیژن را به عهده دارند.

کم بودن این هموگلوبین و همچنین سلولهای خونی یکی از عوامل کم خونی است، که فرد مبتلا به آن دائما احساس خستگی میکند. هموگلوبین خون دارای دو پروتئین است : یکی آلفا و دیگری بتا.

هنگامی که بدن انسان قادر به تولید به اندازه از هر دو نوع پروتئین آلفا و بتا نباشد،  سلول‌های خونی به شکل کامل تشکیل نمی‌شود. در نتیجه توانایی حمل و انتقال اکسیژن کافی را ندارند و این امر باعث ایجاد یک نوع کم خونی است که از دوران کودکی شروع و تا آخر عمر ادامه می‌یابد.

انواع تالاسمی

این بیماری گونه‌های مختلفی دارد که بر اساس تشدید بیماری، کیفیت و مقدار هموگلوبین که بدن فرد بیمار قادر به تولید آن است تقسیم می کنند و شناختن و تشخیص انواع آن بسیار مهم و ضروری است.

تالاسمی آلفا

این تالاسمی خود دو نوع است ، شامل: هموگلوبین H و هیدرویس فتالیس.

هموگلوبین مربوط به مسائل استخوانی است و علائم آن کم خونی ، زردی ، سوءتغذیه و طحال خیلی بزرگ است. که در این بیماری گونه ها و پیشانی و فک فرد مبتلا بیش از حد رشد خواهد کرد. هیدروپس فتالیس قبل از تولد فرد ایجاد می‌شود، که در این حالت یا جنین مرده به دنیا می‌آید و یا این که بعد از تولد مدت کمی زنده می‌ماند و بعد از آن از دنیا می‌رود.

تالاسمی بتا

این نوع از تالاسمی نیز دو نوع است : بتا تالاسمی ماژور و بتا تالاسمی اینتر.

بتا تالاسمی اینترمدیا : در این نوع که شدت کمی دارد، موجب کم‌خونی حد وسط می‌شود که امکان انتقال خون در برخی موارد نیز وجود دارد.

بتا تالاسمی ماژور : به این نوع ، تالاسمی آنمی کولی نیز می‌گویند. قبل از تولد اتفاق می‌افتد و تا شش ماهگی جنین اثری از علائم آن وجود ندارد. در این حالت کم خونی شدید وجود دارد که جنین را تهدید می‌کند به همین امر تزریق خون به طور منظم ضروری و لازم است. از دیگر علائم آن می‌توان به رنگ پریدگی، عفونت‌های مداوم، کم اشتهایی، یرقان و تحریک پذیر بودن اشاره کرد. سطح پایین آهن در خون موجب ایجاد کم‌خونی فقر آهن می شود.

زیرا این حالت سطح آهن ذخیره شده در بافت بدن را تخلیه می کند. با این حال در کم خونی ناشی از التهاب ذخیره آهن در بدن طبیعی را بالا است. اما به رغم بالا و طبیعی بودن ذخایر آهن، آهن در خون پایین است: زیرا بیماری های التهابی و مزمن توانایی بدن برای استفاده از آهن ذخیره شده و جذب آهن را از غذا کمک می‌کند کم‌خونی ناشی از التهاب و بیماری ‌های مزمن دومین نوع شایع آنمی پس از کم خونی فقر آهن است.

علت ابتلا به تالاسمی چیست ؟

این بیماری به دلیل نبودن یا اختلاف ژن هایی که در به وجود آمدن هموگلوبین تاثیر دارند به وجود می‌آید. تالاسمی بیماری اکتسابی نیست و دلیل آن همیشه موروثی  می‌باشد که از پدر و مادر به فرزندان انتقال می‌یابد.

افرادی که به تالاسمی خفیف تا شدید دچار هستند از هر دو والدین ژن های مغایر را دریافت کرده‌اند. فردی که یکی از ژن ‌های تالاسمی را از یکی از والدین دریافت نموده و از والد دیگر یک ژن سالم گرفته است، فرده حامل محسوب می‌شود. یعنی این فرد مبتلا به تالاسمی نیست و فقط دچار کم‌خونی می‌شود، اما این بیماری را به فرزندان خود منتقل می‌کند.

علائم و نشانه‌های افراد مبتلا به تالاسمی

•           خستگی و ضعف عمومی

•           رنگ پریدگی و زردی پوست

•           ادرار به رنگ تیره

•           برآمدگی شکم

•           بزرگ شدن کبد و طحال

•           ناهنجاری های استخوان صورت

•           رشد ضعیف استخوان های بدن

روش‌های درمان تالاسمی

در درمان بیماری تالاسمی دو روش وجود دارد که یکی درمان قطعی است و دیگری درمان نگهدارنده می‌باشد.

درمان قطعی: این درمان با پیوند مغز استخوان صورت پذیر است، که برای همه بیماران قابل انجام نمی باشد و زمانی موثر است که یک اهدا کننده سازگار و شبیه به فرد بیمار وجود داشته باشد. و فرد مبتلا به این بیماری از دوره کودکی تحت درمان مناسب و به طور منظم و پیگیر بوده باشد.

درمان نگهدارنده : این درمان شامل تزریق خون همراه با استفاده از داروهای آهن زدا انجام می‌شود . در برخی از انواع تالاسمی به دلیل کمبود نوعی از پروتئین‌ها در روده و جذب بسیار زیاد آهن مصرفی افراد مبتلا باید داروهای آهن زدا مصرف کنند. 

داروهای آهن زدا به دو صورت خوراکی و تزریقی در اختیار بیماران قرار داده می‌شود. این بیماری اگر به طور قطعی درمان نشود و یا درمان آن به صورت ناقص باشد ممکن است دیگر اندام های فرد بیمار را درگیر کند به همین سبب به افراد مبتلا به تالاسمی توصیه می‌شود به طور منظم پیگیر درمان خود باشند.

ورزش کردن و انجام فعالیت های سخت و سنگین برای این افراد خطرناک است. توصیه متخصصین برای این افراد ورزش های هوازی منظم می باشد که سبب کاهش جذب آهن در روده می شود، که موجب کم شدن مقدار آهن بدن می‌شود. در زمان ورزش مقدار فریتین خون فرد مبتلا به تالاسمی بر اثر عوامل مختلف فیزیو متابولیکی کاهش پیدا می‌کند و البته این سطح از تمرین هیچگونه مشکل قلبی و تنفسی برای این افراد ایجاد نمی کند.

راه های پیشگیری از خطر ابتلا به تالاسمی

امروزه با اجباری شدن آزمایش تالاسمی در سری آزمایش های قبل از ازدواج ، شناسایی افراد حامل ژن این بیماری آسان تر و با هزینه کم امکان پذیر شده است. زوج هایی که احتمال داشتن فرزند مبتلا به تالاسمی را دارند راه‌ های زیادی در پیش روی آن ها وجود دارد. ازدواج نکردن دو فرد حامل ژن تالاسمی با یکدیگر ، خودداری از فرزند اوری ، قبول سرپرستی فرزند خوانده،  استفاده از خدمات تشخیص این بیماری قبل از تولد نوزاد.

رژیم غذایی مناسب افراد تالاسمی

افراد مبتلا به این بیماری بهتر است موارد زیر را در وعده‌های غذایی خود بگنجانند:

•           مواد غذایی دارای ویتامین سی، مانند: گوجه فرنگی ، پرتقال، جعفری، گل کلم ، فلفل دلمه ای، تره و ...

•           گوشت قرمز و ماهی

•           محصولات لبنیاتی مانند: شیر، پنیر، ماست

•           غلات سبوس دار مانند: برنج، ذرت، جو دوسر ، لوبیا، عدس، سبوس گندم ،نخود و ...