چگونه مهارت نه گفتن را در خود تقویت کنیم

دوات آنلاین-برای خیلی از ما نه گفتن به دیگران کار خیلی دشواری است و به همین دلیل برخی مواقع در شرایط سخت و بغرنجی قرار می‌گیریم و از این‌که نتوانسته‌ایم نه بگوییم پشیمان می‌شویم.

باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: جرئت‌ورزی یکی از مهارت‌های ۱۰ گانه زندگی است، در طول زندگی به طور حتم با افرادی برخورد کرده‌اید که قدرت نه گفتن را ندارند و درخواست‌های دیگران را با وجود اینکه خود از این موضوع ناراحت هستند و فشار‌های زیادی را تحمل می‌کنند، می‌پذیرند. به عبارتی این اشخاص به حقوق خود هیچ اهمیتی نمی‌دهند، بنابراین چه خوب است که از دوران کودکی قدرت نه گفتن را در وجود فرزندانمان تقویت کنیم.

آموزش نه گفتن از دوران کودکی

ماندانا رکنی مشاور کودک و نوجوان درباره مهارت جرئت‌ورزی یا قدرت نه گفتن اظهار کرد: داشتن این مهارت به این معنی است که فرد می‌تواند از حق و عقیده خود بدون تجاوز کردن به حق و عقیده دیگران، دفاع کند. این مهارت باید از دوران کودکی آموزش داده شود، زیرا کسب این توانایی در بزرگسالی بسیار سخت و پرهزینه است.

او بیان کرد: در بسیاری از موارد، افرادی که به مشکلات رفتاری دچار بوده‌اند یا در دام یک انحراف و فساد گرفتار شده‌اند، شجاعت و توانایی مقاومت در برابر عواملی که آنها را تحت فشار می‌گذارد، نداشتند. کودکان برای اینکه در برخورد با انواع انحرافات و کار‌های خلاف، اعتیاد و هرگونه سوء استفاده دیگران توانایی مقابله را داشته باشند، باید از یک من قوی، ارزشمند و با جرئت برخوردار بوده و در عین حال مهارت «نه گفتن» را بیاموزند و شجاعت لازم را برای مخالفت با درخواست دیگران داشته باشند.

این مشاور کودک و نوجوان افزود: قدم نخست برای جلوگیری از آسیب، آگاهی والدین و پذیرش آن‌هاست؛ اگر والدین بپذیرند که خطر ممکن است از جانب هر کسی کودکان را تهدید کند آگاهانه‌تر برخورد می‌کنند. قدم بعدی، آموزش به کودکان است؛ تعیین حدود یکی از اساسی‌ترین نکات آموزش به کودکان بوده به این صورت که نباید کودکان را بترسانیم که به دیگران اعتماد نکنند و از سوی دیگر نباید آنها آن‌قدر به دیگران اعتماد کرده که امنیتشان به خطر بیفتد.

رکنی تاکید کرد: والدین و آموزگاران باید رفتار قاطعانه را به کودک آموزش دهند؛ در این نوع رفتار کودکان یاد می‌گیرند که بدون اینکه حقوق دیگران را پایمال کرده، از حقوق خود با رفتار مناسب و بدون پرخاشگری دفاع کنند. در مورد پیشگیری از آزاد جنسی باید به کودک آموزش داد که بدن خود را دوست داشته باشد و تصویر ذهنی خوبی از آن بسازد همچنین او باید یاد بگیرد که بدنش متعلق به اوست و برای بدنش مرز‌هایی وجود دارد که فقط خود، آن مرز‌ها را تعیین می‌کند، بنابراین اگر کسی این مرز‌ها را زیر پا بگذارد او حق دارد قاطعانه ناراحتی خود را بیان کند. برای این منظور باید فضای روابط با کودک را طوری ایجاد کرد که او بتواند با بزرگسالی که مورد اعتمادش است، این مسائل را در میان بگذارد.

او تصریح کرد: اگر کودک درباره مشکلی که او را ناراحت کرده است با والدینش صحبت می‌کند، باید صحبت‌های او  را به خوبی گوش و او را درک کرد همچنین باید به او اطمینان داد که مورد حمایت و مراقبت است.

نه گفتن بدون پرخاشگری

همچنین در ادامه نسیم رزمخواه دکتری روانشناسی درباره مهارت جرئت‌ورزی و قدرت «نه گفتن» اظهار کرد: نه گفتن به معنای اراده، اقتدار و پافشاری کردن بر حقوق خود است. ما باید بدون پرخاشگری بتوانیم هیجانات منفی خود را بیان کرده و تلاش کنیم که حق خود را به دست بیاوریم و به راحتی از حق خود نگذریم. جرئت‌ورزی با مهارت ابراز وجود بسیار هم معنا و در افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس دیگران موثر است.

او بیان کرد: طبق تقسیم بندی سازمان جهانی بهداشت (WHO) جرئت‌ورزی یکی از مهارت‌های ۱۰ گانه زندگی است که همه افراد باید آن را یاد بگیرند. در جامعه ما با توجه به بافت فرهنگی موجود این مهارت بسیار در ایرانیان ضعیف است. ما باید یاد بگیرم تا جزو اشخاصی نباشیم که خلاف میل باطنی خود مجبور هستیم تقاضای اطرافیان را بپذیریم و نمی‌توانیم نارضایتی خود را از نحوه ارتباط دوست خود، جمله‌ای که ما را ناراحت می‌کند یا رفتاری که برای ما آزار دهنده است، بیان کنیم؛ به عبارتی رفتار قاطعانه یا جرئت‌مند را یاد نگرفته‌ایم.

این روانشناس افزود: جرئت‌مندی دفاع از حقوق خود است و احساس مثبت را در اشخاص ایجاد می‌کند. مشکلاتی که افراد در ارتباط برقرار کردن با دیگران دارند مانند کم‌رویی، خجالت، شرم، احساس تنهایی، اضطراب و ترس از قضاوت شدن موجب می‌شوند که آنها نتوانند نه بگویند، به عبارتی وقتی آنها نه می‌گویند، احساس می‌کنند که خود را نقض کرده و اضطراب آنها بیشتر می‌شود. به طور کلی اشخاص تلاش کرده تا رفتار انسان‌های اطراف خود را پیش‌بینی و کنترل کنند و به علت اینکه این توانایی در وجود آن‌ها نیست، جرئت نمی‌کنند که قاطعانه برخورد کرده و آنچه را خلاف میل آن‌هاست، بدون اینکه ناراحتی دیگران را موجب شود، نپذیرند.

رزمخواه تاکید کرد: اگر مهارت جرئت‌ورزی در افراد ضعیف شود، به تدریج آنها از اجتماع دور شده و نمی‌توانند حقوق خود را از دیگران بگیرند، بنابراین آنها همیشه احساس می‌کنند که در حقشان اجحاف شده است و نوعی خشم دائمی نسبت به بقیه اشخاص دارند، در نتیجه هنگامی‌که قدرت را به دست می‌آورند و توانمندی خاص کسب می‌کنند، حق دیگران را ضایع کرده زیرا احساس خسران می‌کنند.

او تصریح کرد: موازین اخلاق، فرهنگ و تربیت خانوادگی فرد بر قدرت «نه گفتن» اثر می‌گذارد. شخصی که توانایی نه گفتن را ندارد به علت اینکه نمی‌تواند نیاز‌ها و درخواست‌هایش را به طور آشکار بیان کند و بدون داشتن احساس کمبود و کاستی آنها را برآورده کند، رفتار‌های ناسالمی  از او سر می‌زند، زیرا او نمی‌تواند به خود اتکا داشته باشد و به راحتی آنچه را خلاف میلش است، نپذیرد.

افراد باجرئت‌ چه خصوصیاتی دارند

این روانشناس گفت: افراد باجرئت برای خود و بقیه احترام قائل هستند، خواسته‌ها و نیازهایشان را به خوبی می‌شناسند، به آنها احترام می‌گذارند و اجازه نمی‌دهند که بقیه اشخاص از آنها سوء استفاده کنند. جرئت‌ورزی به معنای پرخاشگر بودن نیست. پرخاشگری یک نوع دفاع خصمانه و توهین‌آمیز است که شخص سعی کرده خواسته‌های خود را از طریق زور گفتن به دیگران، توهین و تحقیر افراد برآورده کند. در صورتی که جرئت‌ورزی به این معناست که ما در عین رعایت حقوق دیگران، به حقوق خود هم احترام بگذاریم.

رزمخواه اظهار کرد: افرادی که جرئتمندانه رفتار می‌کنند، احساسی مثبت نسبت به خود دارند و عزت نفس آنها افزایش پیدا می‌کند. مردم به اشخاص جرئتمند به راحتی اعتماد می‌کنند، زیرا می‌دانند که این اشخاص می‌توانند خواسته خود را مطرح کرده بدون اینکه کسی را ناراحت کنند همچنین افراد جرئتمند ثبات شخصیت دارند و خواسته‌های خود را در اولویت قرار می‌دهند بدون اینکه به دیگران زور بگویند یا به آنها توهین و تحقیر کنند.

چگونه رفتار جرئتمندانه را در خود تقویت کنیم؟

او بیان کرد: وقتی ما قصد داریم مخالفت خود را به دیگران اعلام کنیم، نباید به طور مستقیم و سریع نه بگوییم بلکه می‌توانیم دلیل مخالفت خود را به افراد توضیح دهیم به طور مثال به آنها بگوییم «به این دلیل که من فردا امتحان دارم، نمی‌توانم این کار را برای شما انجام دهم» البته نباید به طور مداوم از بقیه اشخاص عذر خواهی کنیم.

این روانشناس افزود: ما باید احساسات خود را به فرد مقابل انتقال دهیم و اگر کسی از ما تقاضایی می‌کند که می‌دانیم آن تقاضا غیر معقول و خارج از توان ماست به او بگوییم که «من فکر نمی‌کردم که شما چنین درخواستی از من داشته باشید» یا مثال‌هایی از این قبیل. ما هنگامی‌که درخواست نامعقول کسی را نمی‌پذیریم احتیاج نیست که برای متقاعد کردن او اصرار و پافشاری کنیم.

رزمخواه یادآوری کرد: افراد باید تا آنجا که ممکن است از اشخاصی که ما را در معذوریت قرار می‌دهند، دوری کنند، بنابراین ما باید ارتباطات خود را با این افراد محدود کنیم.