گفت‌وگو با سمیرا شبانی، اولین زن خلبانی كه با هلیكوپتر پرواز کرد

دوات آنلاین-روز سمیرا شبانی از ۵ و ۶ صبح شروع می‌شود، هر روز لباس خلبانی‌اش را می‌پوشد و راهی آموزشگاه ساخه یا همان مركز هلیكوپتری ایران می‌شود تا آرزویش را پرواز كند. او به‌خوبی می‌داند اولین‌ها همیشه وظیفه بیشتر و سنگین‌تری روی دوش دارند و می‌خواهد به عنوان اولین كسی كه هلیكوپتر را مانند یك پر از روی زمین بلند كرده، پرچم بانوان را همچنان بالا نگه دارد. او می‌گوید هر پرواز تجربه‌هایی به تجربه‌های قبلی اضافه می‌كند و شیرینی پریدن هر بار غلیظ‌تر می‌شود.

عشق به پرواز از دوران کودکی

*چه شد كه وارد رشته هوا فضا شدید؟ علاقه به این رشته از‌جای خاصی نشات می‌گیرد؟

سال 65 در شهركرد به دنیا آمدم، اما بزرگ شده اهوازم. فرزند آخر خانواده هستم و تفاوت سنی زیادی با برادران و خواهرانم دارم. سال 84 بود كه وارد دانشگاه شدم و رشته هوانوردی -تامین و نگهداری هوافضا-را انتخاب كردم.

از همان بچگی عاشق خلبانی بودم و البته به ستاره‌شناسی هم علاقه زیادی داشتم. پدرم علاقه زیادی به هواپیماهای جنگنده داشت. سه ساله بودم كه جنگ تحمیلی به پایان رسید. من با همان سن كمم با این نوع هواپیماها آشنا بودم، اما می‌توانم بگویم پدرم اصلی‌ترین مشوق من بود و دوست داشت من خلبان جنگنده شوم.

ما در اهواز زندگی می‌كردیم و من برای تحصیل در این رشته باید به تهران می‌آمدم. جدایی از خانواده هم برای من و هم برای آنها سخت بود، اما من كاملا مصمم بودم كه دنبال آرزوی خودم و علاقه پدرم بروم. خلبان هواپیما بودن خیلی جذاب است اما خلبانی هلیكوپتر چیز دیگری است.

*یعنی اول خلبان هواپیما شدید؟

اوایل چون برای خلبانی هلیكوپتر خانم‌ها را نمی‌پذیرفتند، هر بار یك شرط جدید می‌گذاشتند. یكی از شروط این بود كسی كه می‌خواهد با هلیكوپتر پرواز كند باید حتما مدرك خلبانی هواپیما را داشته باشد. به همین دلیل یك دوره دو ساله خلبان هواپیما بودم.

بعد از اتمام دوره حدود دو‌سال بود كه دائما با مسؤولان مربوط به آموزش هلیكوپتری مكاتبه داشتم و می‌توانم بگویم روزی نبود كه من از فرستادن درخواست دست كشیده باشم تا این‌كه اردیبهشت 97 برای شروع آموزش با من تماس گرفتند و كلاس‌های زمینی‌مان تشكیل شد.

یك گروه هفت نفره بودیم كه شش‌ نفر مرد و من تنها زن گروه بودم. از اطرافیان می‌شنیدم كه پرواز با هلیكوپتر سخت‌تر از هواپیماست، اما باورش برایم سخت بود كه پرواز دادن هواپیما با آن جثه بزرگ از هلیكوپتر آسان‌تر باشد. تا این‌كه خودم برای اولین بار پرواز تك نفره هلیكوپتر را تجربه كردم. یكی از بهترین تجربه‌ها بود كه همراه شد با بهترین اتفاق زندگی‌ام. وقتی ساعت ۱۷ موفق به پرواز تك‌نفره یا به اصطلاح سولو شدم، پسرم را باردار بودم و خودم از این اتفاق ‌خبر نداشتم.

تجربه اولین پرواز سمیرا شبانی

*پریدن با پرهای فلزی چه حسی دارد؟

اولین پرواز با هلیكوپتر تجربه عجیبی بود. در اوج پروازم بسیار خوشحال بودم و هیچ استرسی نداشتم. اولین پرواز سولویی غرور عجیبی به آدم می‌دهد و یك شوك بزرگ از نوع خوبش به آدم وارد می‌شود. به همین خاطر هم بعد از انجام اولین پرواز تك‌نفره روی سر خلبان آب سرد می‌ریزند تا متوجه‌تان كنند شما همان آدم قبل هستید و غرور برتان ندارد. خیلی‌ها از من می‌پرسند تا به حال به سقوط فكر كرده‌ام یا نه؟ و من می‌گویم نه! حتی یك‌بار! من برای رسیدن به خلبانی هلیكوپتر تلاش‌های فراوانی كرده‌ام و سختی‌های زیادی را پشت‌سرگذاشتم كه حتی كوچك‌ترین‌شان قابل بازگو كردن هم نیست. دوست ندارم با فكر به سقوط تمام شیرینی رویایی كه دیگر رویا نیست را از بین برده و تمام تلاشی كه برای رسیدن به هدفم كرده‌ام را پیش خودم زیر سؤال ببرم.

*به نظر می‌رسد پرواز با هلیكوپتر آسان‌تر از هواپیما باشد؟ این‌طور نیست؟

خیلی‌ها این‌طور فكر می‌كنند، ولی واقعیت این است كه شروع كار با هلیكوپتر بسیار سخت است. هلیكوپتر می‌تواند در آسمان متوقف شود و امدادرسانی كند. همچنین هلیكوپتر توانایی تردد در مناطق صعب‌العبور را داشته و چند برابر بیشتر از هواپیما مانور دارد. شما به عنوان خلبان یك هلیكوپتر در دوره آموزشی یاد می‌گیری كه روی شیب تند، روی قله، روی سطوح ناهموار، روی آب و... بنشینی و یاد‌گرفتن هر كدام از اینها سختی‌های خاص خودش را دارد.

علاوه بر این در هواپیما خلبان می‌تواند در مواقع نیاز هواپیما را روی حالت Autopilot بگذارد، اما در هلیكوپتر چنین گزینه‌ای وجود ندارد. خلبان هلیكوپتر باید تمام حواسش به پرواز باشد و بتواند دو‌دست و دو پایش را با هم هماهنگ كند و انجام این هماهنگی به‌قدری سخت و نیازمند تمركز است كه اصلا نمی‌شود حین پرواز به چیز دیگری فكر كرد.

بیشتر بخوانید: فراز و فرودهای زندگی سمیرا شبانی تنها خلبان زن بالگرد

برخوردهای مردم با بانوی خلبان

*احتمالا خیلی‌ها با شنیدن این خبر كه شما اولین خلبان هلیكوپتر ایران هستید چشم‌هایشان گرد می‌شود. واقعا خلبان شدن یك زن همین‌قدر تعجب برانگیز است؟

برخوردها متفاوت است. خیلی‌ها از شنیدن این خبر خوشحال می‌شوند، از طرف دیگر هم هستند كسانی كه فكر می‌كنند من با پول و پارتی توانسته‌ام وارد این رشته شوم. بعضی‌ها می‌گویند احتمالا پدرش پارتی‌اش شده در حالی كه من حدود ده سال است پدرم را از دست داده‌ام و از نظر مالی در حد متوسط بوده‌ایم.

شاید اوایل برای این‌كه به مردم بقبولانم فكرهایی كه در مورد نحوه ورود من به این رشته می‌كنند درست نیست و من تنها با اراده و پشتكار خودم توانسته‌ام به هدفم برسم، اما حالا دیگر خیلی تلاشی برای این قضیه نمی‌كنم و سعی می‌كنم انرژی و وقتم را برای چیزهای مهم‌تر بگذارم. من هم همیشه سعی كرده‌ام از حاشیه‌ها دور باشم. چه حالا، چه وقتی درصدد تحقق رویایم بودم. خیلی‌ها می‌گویند چرا در فضای مجازی فعال نیستی؟ پاسخم این است كه اولا دوست ندارم زندگی شخصی‌ام وارد حاشیه شود و از طرفی دوست دارم زمانی كه از كار و آموزش فارغ می‌شوم تنها و تنها وقتم را با پسر سه ساله‌ام بگذرانم.

*قرار گرفتن در یك محیط و كار مردانه را چطور دیدید؟ لحظه‌ای پشیمان نشدید؟

وقتی وارد این رشته شدم كاپیتان ارگاسی به من گفت «وقتی وارد این رشته شدی باید روحیاتت هم تغییر كند». ایشان شاید چیزی حدود چهارصد پانصد خلبان را آموزش داده‌اند، اما در پرواز من نگرانی‌هایی وجود داشت. البته من تمام سعی‌‌ام را كردم تا خودم را به استادانم اثبات كنم و بعضی از عادت‌های قبلی را كنار بگذارم. مثلا روزی از این‌كه كسی دست به غذایم بزند حالم بد می‌شد، اما اینجا یاد گرفتم گاهی در شرایط سخت حین ماموریت قاشق و چنگالی برای خوردن غذا وجود ندارد و من به عنوان یك خلبان فارغ از جنسیتم باید خودم را با این شرایط وفق بدهم. این شد كه سعی كردم همرنگ جماعت گروه آموزشی‌مان بشوم و چنین روحیاتی باعث نشود از گروه جا بمانم.

موقعیت خطرناك برای خلبان سمیرا شبانی

*تا به حال حین پرواز در موقعیت خطرناك گیر كرده‌اید؟

احتمالا در فیلم‌ها دیده‌اید كه گاهی كنترل هلیكوپتر از دست خلبان خارج می‌شود و هلیكوپتر به سرعت دور خود می‌چرخد. موقع نگه‌داشتن هلیكوپتر در آسمان كه به آن هاور كردن می‌گویند، ممكن است هلیكوپتر از كنترل خارج شده و بچرخد. من هم یك‌بار در چنین موقعیتی گیر افتاده‌ام.

هول شده بودم و از كاپیتان کمک خواستم كند. ولی ایشان در عوض درخواست كمك من سرم فریاد كشید كه «كمكت نمی‌كنم. یا كنترلش كن یا خودت را بكش». با این كه در موقعیت سختی‌ گیر كرده بودم، ولی به هر ضرب و زوری بود توانستم دوباره كنترل هلیكوپتر را در دست بگیرم.

بعد از فرود، كاپیتان به من گفت «وقتی وارد این رشته شدی یا باید ترس را كنار بگذاری و مثل دیگر خلبانان رفتار كنی یا این‌كه علاقه‌ات را كنار بگذاری و از رشته‌ات كنار بكشی.» همان‌جا بود كه تصمیم گرفتم ترس تمام اتفاقاتی را كه قرار است حین پرواز برایم بیفتد، كنار بگذارم و مصمم‌تر از قبل هدفم را دنبال كنم.

بیشتر بخوانید: گفت وگو با جوان ترین خلبان زن ایران

هم خلبان هم همسر و هم مادر

*خلبان بودن در كنار مادر، همسر و خانم خانه بودن برایتان سخت نیست؟

البته كه هست! ولی تمام سعی‌م را می‌كنم كه بین تمام اینها توازن ایجاد كنم. وقتی وارد این رشته شدم به من گفتند گاهی ماموریت‌های‌تان 15 ـ 15 است یعنی 15 روز خانه هستید و 15 روز در ماموریت! اولویت صد درصدی من پسرم است شاید حالا پسرم «ارشان» دوست داشته باشد یك مادری داشته باشد كه تمام‌وقت و شبانه‌روز كنارش باشد و با او بازی كند، اما من نگاهم به آینده است.

در طول روز سعی می‌كنم وظیفه مادری‌ام را به نحو احسن برایش انجام دهم و از طرفی هم با رسیدن به اهدافم یك زندگی خوب و ایده‌آل برای پسرم بسازم و الگوی خوبی برای آینده‌اش باشم و ارشان بتواند به مادرش افتخار كند. همان‌طور كه من به وجود مادرم و منیژه تقی‌پور، دوستی كه مانند مادر دوم من بوده و همیشه بهترین پشتیبانم در تمام مراحل بوده‌اند، افتخار كرده و برای داشتن‌شان خدا را شاكرم.

*مقصد این همه پرواز كجاست؟ می‌خواهید خلبان هلیكوپتر باقی بمانید؟

طبیعتا همین‌طور است. من این چندین سال تمام سختی‌های این راه را به جان خریده‌ام تا به اینجا برسم. البته شرایط كاری‌مان در حال حاضر سخت است كه نباید این‌طور باشد. به نظرم شرایط كار برای خلبانان ایرانی كه واقعا با مشقت فراوان به جایگاهی كه حالا در آن قرار دارند رسیده‌اند، باید طوری باشد كه حتی لحظه‌ای فكر این‌كه قید پرواز در كشور خودشان را بزنند و برای ادامه فعالیت به كشورهای دیگر مهاجرت كنند به ذهنشان خطور نكند! در مورد این رشته هم باید بگویم هلیكوپتری، رشته‌ها و شاخه‌های فراوانی دارد. اما من آرزویم پرواز روی آب است و به شاخه امداد و نجات هم خیلی علاقه دارم و امیدوارم در آینده‌ای نه چندان دور بتوانم به هدف و آرزویم برسم.