«اسکلت باردار» کجاست؟

دوات آنلاین-حمام تاریخی «حضرت» یا «پهنه» شهر سمنان یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر است به ویژه این‌که اسکلت 4 هزار ساله زنی همراه با جنینی در شکم در آنجا نگهداری می شود.

اسکلت نجات یافته بانوی «تپه حصار» روایت منحصر به‌فردی از دفن مردگان در ایران باستان است که در حمام «حضرت» یا «پهنه» سمنان به نمایش گذاشته شده، حمام در کنار مسجد جامع سمنان در بافت تاریخی شهر واقع شده که قدمتش به دوره صفوی و قاجار می‌رسد و سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ثبت شده و سال ۱۳۷۳ بعد از مرمت به موزه باستانشناسی و مردم‌شناسی تبدیل شده است.

اما آنچه این حمام صفوی ـ قجری را خاص کرده، نمایش اسکلت زنی است که سال ۷۴ از تپه حصار یافت شده و با همه جزییات به این موزه منتقل شده است. تخمین زده می‌شود عمر این زن هنگام مرگ بین ۱۸ تا ۲۰ سال بوده باشد.

اسکلت به روش آیین مهر و به پهلو و سمت نور دفن شده است. نزدیک جمجمه، ظرف غذا و نوشیدنی قرار گرفته که در محیط آن استخوان‌های شکار پیدا شده که روایتگر نوع تغذیه در آن دوره است. در دستان اسکلت انگشتر و دستبندی از جنس مفرغ وجود دارد. روی گردن آن شئ براقی شبیه دندان دیده می‌شود که گمان می‌رود بازمانده گردنبند این زن باشد که از سنگ آهک ساخته شده است.

شگفت‌انگیزترین بخش ماجرای این اسکلت به استخوان‌های جا مانده از جنینی برمی‌گردد که هنوز در شکم مادر ۴۰۰۰ ساله‌اش است. بخشی از اجزای اسکلت جنین در کنار اسکلت بزرگ‌تر و پشت لگن آن دیده می‌شود.

از خشتی که زیر پای اسکلت مادر وجود دارد و شیوه دفن در ایران باستان را نشان می‌دهد، با قطعیت می‌گویند، این زن هنگام زایمان جان داده است و شایعه‌هایی درباره مرگ او در زلزله یا جنگ و حتی آوار درست نیست.

سال ۷۴ وقتی اسکلت در تپه حصار پیدا شد، با خاک و محتویات داخل قبر به موزه منتقل شد، بدون آن‌که شئ‌یی از آن جدا شود. طبق اظهارات راهنمای موزه باستان شناسی سمنان، اسکلت باردار ۴۰۰۰ ساله تا کنون بررسی دقیق نشده است و بر اساس مشهدات محیط پیرامونی، اشیاء همراه، حالت تدفین، به تجربه و پس از شناسایی اولیه، این اطلاعات از او نقل می‌شود.

اسکلت با همه ضمایمش در تابوتی شیشه‌ای به نمایش گذاشته شده است که هدف از آن نشان دادن شیوه تدفین در هزاره دوم پیش از میلاد در فلات مرکزی ایران بوده است.

اما در کنار اسکلت که به اعتقاد راهنمای موزه، جزو نادرترین‌های جهان به شمار می‌آید، اشیاء دیگری یافت شده از تپه حصار متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد همچون کاسه‌های آبریز و سفال‌های خاکستری و ظروف مختص به مراسم‌های آیینی و همچنین ظروف سفالی بدست آمده از منطقه خطیرکوه مربوط به هزار اول پیش از میلاد و آثاری یافت شده از دوران اسلامی به همراه زیورآلات سنتی عشایر این منطقه و ابزارهای استعمال دخانیات در هشتی حمام به نمایش گذاشته شده است.

خود حمام حضرت نیز از نظر معماری و کاشی‌کاری که به دوره صفوی و قاجار تعلق دارد، مجالی برای دیدن می‌طلبد که البته به گفته حمیدرضا دوست‌محمدی ـ مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان ـ قرار است در آینده به موزه «آب» تبدیل شود.

او به ایسنا گفت: موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی سمنان ساختار آهکی دارد که ضرورت دارد کاربری متناسب با آن تعریف شود تا رطوبت برای آن مزاحمتی ایجاد نکند. بهترین جایگزین، موزه آب است که با توجه به قدمت سیستم تقسیم آب در سمنان که به یک هزار سال می‌رسد، این طرح بزودی اجرا خواهد شد.

دوست‌محمدی درباره محل تعیین شده برای انتقال آثار موزه باستان‌شناسی سمنان اظهار کرد: طرحی برای موزه بزرگ سمنان ارائه شده که اگر آماده شود، عملیات اجرایی آن از امسال آغاز خواهد شد. اگر اعتباری ویژه نیز تخصیص دهند، در دو سال آینده موزه بزرگ سمنان راه‌اندازی و آثار موجود در حمام پهنه هم به آنجا منتقل می‌شود و این گرمابه هم به موزه آب تبدیل خواهد شد. 

منبع: ایسنا