مبلمان شهری نیازی واقعی یا کالای لوکس؟
در بافت تاریخی باید مبلمان برگرفته از المانهایی باشد که مردم در خاطرات و نوستالژی خود دارند
دوات آنلاین-فضای شهر و مبلمان شهری میتواند الهامبخش باشد و از طبیعت نشئت بگیرد. میتواند طرحهایی باشد که باعث لذتبردن مردم از تردد در شهر یا نقطهای از شهر شود. هدف از تجهیز فضای باز شهری، ایجاد فضایی جذاب برای لذت بیشتر از زندگی است که المانهای آن باید با توجه به محیط زیست موجود، مشخص شود. در عین حال، مبلمان شهری با الزامات و ویژگیهای شهر سازگارند و هارمونی دارند. یکی از نکات مهم در طراحی مبلمان شهری نیز ایجاد احساس ایمنی برای شهروندان است.
فاصله تهران با استانداردهای جهانی
طراحی مبلمان یا فضای شهری چیزی بالغ بر 20 سال است که در دانشگاههای ایران تدریس میشود و اولین فارغالتحصیلان این رشته 16 سال پیش با مدرکی که در دست داشتند، دانشگاه را به مقصد بازار کار مدیریت شهری ترک کردند؛ اما تا سه چهار سال پیش بازاری برای این فارغالتحصیلان وجود نداشت.
یاسر جعفری، کارشناس حوزه شهری، در گفتوگو با «جامعه پویا» با اشاره به اینکه در سالهای قبل آنگونه که باید براساس استانداردها و ارگونومی به مبحث مبلمان شهری ورود پیدا نمیکردیم، میگوید: «بحث مبلمان شهری موضوعی پیچیده و مهم است. اما در گذشتهای نهچندان دور مبلمان در کارخانه یا کارگاهها ساخته میشد و طراحان طبق آنچه ساخته شده بود، مدلسازی میکردند و بهعنوان المانهایی در شهر مورد استفاده قرار میگرفت».
اهمیت بافتهای تاریخی
بهگفته جعفری، سازمان زیباسازی تهران که یکی از متولیان اصلی مبلمان شهری است، در چند سال گذشته به این موضوع ورود کرده است. او با تأکید بر اینکه مبلمان شهری برای عموم مردم است و باید دید که در کدام کالبد و کجای شهر استفاده میشود، به تشریح آن میپردازد: «مثلا در بافت تاریخی باید مبلمان برگرفته از المانهایی باشد که مردم در خاطرات و نوستالژی خود دارند. برای اجرای مبلمان شهری منطبق با بافت تاریخی باید رنگ، متریال و... هم در طرح در نظر گرفته شود. اما اگر در مبلمان، پارک مد نظر است، باید با شرایط خاص خودش باشد و با توجه به صیانت و حفاظت از محیطزیست به آن نگاه کرد. مناطقی که تازهساز هستند، باید فضا و مبلمان آن منطبق با طراحیهای روز باشد. درحقیقت با توجه به مکان و منطقه، باید مبلمان آن طراحی شود. در عین حال باید در همه این مناطق یک هماهنگی کلی وجود داشته باشد».
هماهنگی و هارمونی فضاسازی شهری
به گفته این کارشناس شهری، بخش مهمی از طراحی مبلمان شهری، توجه به استفادهکنندگان از فضای شهری است. به نظر میرسد مسئلهای که تاکنون کمتر به آن توجه کرده بودیم، مبلمان اقشار خاص مانند معلولان، کودک و... است.
جعفری با اشاره به اینکه این مبلمان باید دارای هارمونی باشد، میافزاید: «ممکن است تعدد مبلمان شهری از نظر بصری به شهر آسیب برساند. رویکردی که در چند سال گذشته در تهران به آن توجه شده، این است که تمام اجزای مبلمان با هم هماهنگی و هارمونی داشته و به قول معروف «ست» باشند؛ یعنی تمام اجزای یک طرح و اجرای مبلمان شهری با هم همگون باشند. نمونه موفق این مسئله در میدان «مشق» با اجرای چند آیتم در تهران تجربه شد. با برگزاری مسابقهای برای طراحی میدان مشق، طرحهایی انتخاب شد که به نوعی با هم همخوانی داشتند. چراغهای پایهبلند و پایهکوتاه، صندلیها، سطلهای زباله و حتی نقشههای راهنما و تابلوها باید براساس یک طرز تفکر انتخاب شود و این الگو متناسب با بافت تاریخی آن منطقه به مرحله اجرا برسد. مدیریت شهری باید به دنبال این باشد که این الگو را به دیگر مناطق شهری البته با توجه به فرهنگ و بافت آن مناطق، تسری دهد». جعفری معتقد است سازمان زیباسازی در دو، سه سال گذشته سعی کرده این موارد را رعایت کند.
این در حالی است که علی صابری، عضو شورای شهر تهران، به «جامعه پویا» میگوید: «طبیعی است که شهر تهران به همان اندازهای که از دیگر استانداردهای شهری برخوردار نیست، از نبود استاندارد در مبلمان شهری هم رنج ببرد. طراحی مبلمان شهری یکی از نیازهای واقعی است، اما در بیشتر مواقع به آن نگاهی لوکس دارند. در مجموع باید گفت به دلیل مشکلاتی که شهر با آن دست به گریبان است، کمبود یا نبود مبلمان شهری کمتر به چشم میآید. در شهری که مردم بیشتر روزهای سال را با معضل ترافیک و آلودگی هوا روبهرو هستند، مشخصا اهمیت مبلمان شهری و استفاده از ابزارهای خدماتی در شهر کمتر به چشم میآید».
ازسوی دیگر جعفری با بیان اینکه رویکرد اهمیتدادن به مبلمان و فضاسازی شهری، چند سال است که توجه در مدیریت شهری را به خود جلب کرده است، ادامه میدهد: «عرصه طراحی شهر، شهرسازی و توجه به آن، به سویی حرکت میکند که بهتدریج مطالبه عمومی میشود. اما مدیریت شهری اول راه است و نگاهش این است که به صورت بومی این اتفاق بیفتد».
جعفری با اشاره به اینکه مبلمان شهری با سیما و منظر شهری متفاوت است، اظهار میکند: «بعضی از طراحان، تصمیمگیرندگان و مردم، نماهای ساختمان، طبقات و... که به ساختمانها مربوط میشود را زیرمجموعهای از مبلمان شهری میدانند، درصورتیکه مسائل مربوط به ساختمان، زیرمجموعه سیما و منظر شهری قرار گرفته و به حوزه معماری و شهرسازی مربوط میشود. مبلمان شهری به تأسیسات و ابزاری گفته میشود که برای استفاده خدماتی (نیمکت، پایه چراغ، سطل زباله و...) در شهر طراحی و تعبیه میشود. البته در گذشته سیما و منظر شهری و مبلمان شهری در یک حوزه و طبقه میگنجید ولی این دو بخش به دلیل تخصصهای متفاوت از یکدیگر جدا شده و هرکدام در چارچوب خاص خود قرار گرفتند و در حال حاضر در شهرداری هم متولیان متفاوتی دارند».
فضای شهری و آرامش شهروندان
مبلمان شهری چقدر میتواند در دادن روح زندگی به شهروندان، بالابردن امید به زندگی و آرامش روانی آنها تأثیر داشته باشد؟ جعفری در پاسخ به این سؤالات میگوید: «چیزی که در شهرهای پیشرفته دنیا حائز اهمیت است، بحث حضور مردم در فضاهای شهری است. یکی از آیتمهایی که باعث میشود مردم حضور باکیفیتی در فضاهای شهری خود داشته باشند و از زندگی در شهر لذت ببرند، اتخاذ تصمیمات و ارائه طرحهایی برای مبلمان شهری است که مردم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. مبلمان از نظر رنگ، بافت و جانمایی برای مردم مهم بوده و میتواند در سیما و زیبایی یک شهر تأثیرگذار باشد. اما در چند سال اخیر این موضوع بخشی از تصمیمگیریهای مهم و قابل اهمیت برای مدیریت شهری شده است».
او با اشاره به اینکه مبلمان شهری در پنج سال اخیر پیگیری شده است، میافزاید: «در چند سال گذشته طراحی و اجرای مبلمان شهری وجود داشته ولی به صورت موردی به آن نگاه میکردند. به هر حال بیش از یکی، دو دهه است که علم مبلمان شهری یا طراحی صنعتی را که پایه و اساس فضاسازی و مبلمان شهری است، در دانشگاههایمان تدریس میکنیم ولی تبدیلشدن مبلمان شهری به بخشی از سیاستگذاریهای کلان شهری و رسیدن به مرحله عملیاتی و اجرائی طرحها، در چهار، پنج سال گذشته اتفاق افتاد. درواقع باید گفت نگاه مثبت به اجرائی و عملیاتیشدن ایدههایی که یک دهه طول کشیده تا خود را به تصمیمگیران بقبولاند، در چند سال گذشته به وجود آمده و در دو، سه سال گذشته شتاب گرفته است. مبلمان شهری در شهر تهران پروسه زمانی طولانیای طی کرده تا به نقطه توجه برسد».
علی صابری، عضو شورای شهر تهران نیز با بیان اینکه در بحث مبلمان شهری باید نیازسنجی شود، به «جامعه پویا» میگوید: «در این نیازسنجی باید اقشار جامعه لحاظ شوند. درحقیقت باید سالمندان، معلولان و کودکان در طراحیهای مبلمان شهری مورد توجه بیشتری قرار گیرند. ضمن آنکه یادمان باشد بخشی از مبلمان شهری کمی است، در بخش دیگر آن باید کیفیت را در طرحها مدنظر قرار داد».
او با اشاره به تأثیر مبلمان شهری بر روح و زندگی شهروندان، میافزاید: «این مورد تخصص روانشناسی است، اما بر کسی پوشیده نیست که بیتردید مبلمان شهری در زندگی و آرامش شهروندان یک شهر تأثیرگذار است و این پیچیدگیها باید مدنظر طراحان شهری قرار گیرد. به نظر من در این مورد طرح مسئله، گله و شکایت کافی نیست. در مبلمان شهری زیرساختهایی نیاز است که بدون فاکتورهایش نمیتوان آن را تغییر داد. درحقیقت شما نمیتوانید انتظار داشته باشید که مبلمان شهری استاندارد شود، بدون آنکه بعضی شاخصهها به وجود آیند. درمجموع باید گفت مبلمان شهری در آرامش و آسایش شهروندان تأثیر بسزایی دارد».
او در پاسخ به این پرسش که میتوانیم امیدوار باشیم با تغییر مدیریت شهری، مبلمان شهری به سمت استاندارد سوق پیدا کند؟ میگوید: «میتوانیم امیدوار باشیم اما باید دید این اولویت در کدام طبقه مسائل شهری جا میگیرد؟ من معتقدم که رئیسجمهوری هم باید برای برداشتن موانع و رسیدن به یک جامعه دسترسپذیر فکر و تصمیم اتخاذ کند؛ زیرا جامعه ما در حال حاضر به سمت سالمندی میرود. بنابراین باید زیرساختها و سازوکار یک شهر هوشمند با طراحی مبلمانی مدرن و هوشمند مهیا شود. اما وقتی بحثی درباره سالمندان یا معلولان مطرح میشود، متولیان امر بهسرعت درخواست میکنند که به این اقشار خاص تخفیف بلیت مترو، اتوبوس و... ارائه شود. متأسفانه به جای آنکه برای مبلمانی مدرن در شهر بسترسازی کنیم، در طرحهای مهم اینچنینی نگاه مادی به مسائل داریم. سالمندی که میخواهد در این شهر زندگی کند، مسئله و مشکلش فقط پول نیست که بلیت را ارزان کنیم و مشکلش را حل کنیم، بلکه هستند سالمندانی که به جای گرفتن تخفیف به دنبال ارائه کمک به دیگران هستند. درحقیقت باید تکریم مشتری در همه موارد وجود داشته باشد که مبلمان شهری هم از این قاعده مستثنا نیست. باید یک نیازسنجی شهری درباره وضعیت و شرایط افراد و گروههای خاص (کودکان، سالمندان، معلولان و بیماران)، هویت و فرهنگ شهری، تصاویر شهر و... انجام شده و با نگاه ویژه و در طراحی خاص مبلمان شهری، استفاده از ابزار شهری برای این افراد تسهیل شود. این یک پروسه است نه پروژه. درحقیقت طراحان باید به این توجه داشته باشند که وقتی صندلیهای شهری را تعبیه میکنند، باید آبخوری، سطل زباله، چراغ خیابانی و... را هم در طرحشان پیشبینی کنند. بنابراین اگر مدیریت شهری و استانداردهایش برای تمام مسئولان حائز اهمیت شود، میتوان امیدوار بود که تهران در یک پروسه زمانی طولانی به سمت استانداردشدن حرکت میکند، در غیر اینصورت وضعیت در همین حد و اندازه میماند».
12jav.net