هوتک چیست، چه کاربردی دارد و در کدام مناطق استفاده می‌شود

دوات آنلاین-هوتک یا هوتگ گودال حفر شده برای ذخیره آب است که در واقع منبعی برای تامین آب آشامیدنی و مصرفی روستائیان و احشام در بخش های دشتیاری، پلان و مرکزی شهرستان چابهار محسوب می شود.

هوتک چرا ساخته می‌شود

هوتک یا هوتَک نام گودال مصنوعی و یا طبیعی نسبتاً بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع آوری شده و در طول سال به مصارف کشاورزی و آشامیدنی انسان و حیوانات اهلی و وحشی می‌رسد.

این گودال در زبان بلوچی به هوتک یا هوتک مشهور است و این سامانه سنتی برای مهار، کنترل و بهره برداری از سیلاب و به عنوان یکی از راه‌های متداول تامین آب محسوب می‌شود.

هوتک چه شکلی است

ساخت هوتک در منطقه دشتیاری از زمان‌های بسیار قدیم آغاز شده و گودال‌های حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از پنج، ۱۰، ۲۰ و حتی بیشتر است که در زمینی با بافت ریزدانه (رسی و سیلتی) توسط بومیان منطقه چابهار ساخته شده و اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع حدود یک تا ۲ متر ایجاد می‌شود.

هوتک های موجود و ساخته شده در طول سالهای گذشته در روستاهای شهرستان چابهار برای لایروبی، رسوب برداری حصارکشی، بهسازی و مرمت نیازمند تخصیص اعتبار هستند تا بتوان پس از آبگیری از ۶ ماه حتی تا یکسال برای کشاورزی و مصارف شستشو از آنها استفاده کرد.

هوتک ها عمر مفید بسیار بالایی دارند و با هزینه پایین ساخته می‌شوند و حمایت دستگاه‌های اجرایی به لحاظ تهیه ماشین آلات، طراحی و مطالعه، مکان سنجی، تخصیص اعتبار مورد نیاز تاثیر ارزنده‌ای بر حفظ، احیاء و ترویج این روش سنتی و بهره برداری از سیلاب خواهد داشت. در واقع هر هوتک را می توان طرحی از طرحهای آبخیزداری عنوان کرد که قابلیت و نقش مهمی در جمع آوری آب دارند و از آن به عنوان یکی از راه‌های مواجهه با کمبود و محدودیت منابع آب و در نتیجه توسعه روستایی منطقه یاد می‌شود.

در ۲۰ سال اخیر و تداوم خشکسالی‌ها و رها نشدن آب از سد زیردان بیشتر هوتک های پایین دست بر اثر توفان‌های گرد و خاک رسوب گرفته و نیازمند لایروبی فوری برای آبگیری مجدد هستند و هم اینک که بر اثر بارندگی پرآب شدند نیاز به توجه بیشتر و لایروبی دارند.

تاریخچه هوتک

بومیان این منطقه قدمت هوتک را به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام می‌دانند که همچنان تا به امروز آب آشامیدنی و کشاورزی مردم منطقه را تامین می‌کند.

هوتک در واقع یکی از بهترین منبع امید برای رفع تشنگی موجودات زنده در بیش از ۴۰۰ روستای سواحل مکران در محدوده شهرستان چابهار هستند.

هوتک‌ها متعلق به چه کسانی است

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزادری چابهار در گفت وگو با ایرنا ظهار داشت: هوتک ها منبع بسیار خوبی برای تامین آب آشامیدنی اهالی روستاهای فاقد شبکه آبرسانی بویژه در فصول کم آبی هستند که می‌توان با هدف جذب توریست با افزایش حجم و گسترش وسعت آنها برای قایقرانی یا ماهیگیری استفاده شوند.

غلامرضا راهداری نوع مالکیت بر هوتک های ساخته شده توسط مردم را غالباً مشاع عنوان کرد و گفت: بهره برداری از آن نیز به صورت مشارکتی انجام می‌شود.

وی ادامه داد: به طور معمول هوتک های واقع در حاشیه یک روستا به تمام اهالی آن روستا تعلق دارد و عموم مردم از آب آن استفاده می کنند و در برخی روستاها نیز ممکن است به لحاظ مالکیت متعلق به یک یا چند نفر باشد.

رئیس اداره منابع طبیعی چابهار تصریح کرد: گاهی افراد متمول و نیکوکار ساکن در روستا یا حتی خارج از روستا به عنوان یک کار خیر داوطلبانه اقدام به ساخت هوتک برای استفاده عمومی می‌کنند.

وی گفت: حجم مخزن هوتک معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ هزار مترمکعب بوده و تغذیه آن از طریق دروازه یا کانال آبرسان صرفاً از سیلاب‌ها انجام می شود.

راهداری مزایای هوتک ها را منبعی برای تولید ماهیان آب شیرین، توسعه جنگل کاری و فضای سبز، بالا بردن سرانه فضای سبز و جنگل‌های منحصر به فرد منطقه نظیر گونه چش، کنار و کهیر توصیف کرد.

وی اظهار داشت: ماندگاری آب در داخل هوتکها این امکان را به مردم منطقه داده تا با حداقل بارندگی که ۱۰۵ میلی متر در سال است، گونه جنگلی چش را که با حداقل ۵۰۰ میلی متر بارندگی در طول سال نیاز آبی دارد، کشت و برای تالیف دام و فروش چوب آن اقدام کنند.

منابع: باشگاه خبرنگاران- ایرنا