IVF یا لقاح مصنوعی چیست و برای چه کسانی و چگونه انجام می‌شود
تمام آنچه درباره IVF یا لقاح آزمایشگاهی باید بدانید، مراحل انجام این عمل، مقدمات آن و ... در این مطلب آمده است.
دوات آنلاین-برخی زن و شوهرها با اینکه خیلی دوست دارند صاحب فرزند شوند اما به‌دلیل اشکالات باروری در زن یا مرد این امکان را به صورت طبیعی ندارند. در سالیان گذشته روش‌های مختلف پزشکی این امکان را به چنین زوج‌هایی داده است تا آنها نیز بتوانند پدر و مادر شدن را تجربه کنند. یکی از این روش‌ها IVF نام دارد که همان لقاح مصنوعی یا لقاح آزمایشگاهی است.
IVF چگونه انجام می‌شود
لقاح آزمایشگاهی (IVF) شیوه‌ای پزشکی است که در آن سلول تخمک بالغ از زن گرفته می‌شود و با اسپرم مرد در خارج از بدن لقاح می‌یابد و رویان حاصل برای ادامه بارداری طبیعی در رحم همان زن یا زن دیگری کاشته می‌شود.
گرچه لقاح مصنوعی با کاشتن تخمک‌های باورشده (تخم‌ها) برای مدت درازی در پرورش حیوانات مورد استفاده بوده است، اولین مورد موفقیت آمیز لقاح آزمایشگاهی در انسان که به تولد یک نوزاد انجامید، بوسیله پاتریک استپتو و آر جی ادوادز در انگلیس در سال 1978 به انجام رسید.
IVF به عنوان یک روش درمان ناباروری تنها هنگامی که مورد نظر قرار می‌گیرد، که ارزیابی دفیق در مورد علت ناباروری در زوج به عمل آمده باشد.
چه زنانی برای لقاح مصنوعی مناسب هستند
یک گروه از افراد مناسب برای IVF رنانی هستند که دچار انسداد یا فقدان لوله‌های رحم هستند که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کند؛ از گروه‌های دیگر می‌توان به مردانی اشاره کرد که شمار اسپرم آنها پایین است یا زوج‌هایی که ناباوری غیرقابل‌توضیح دارند.
عملیات IVF شامل دریافت تخمک بالغ (که معمولا با مکش با سوزن با هدایت سونوگرافی انجام می‌شود) و قرار دادن تخمک‌ها در محیط کشت در گرمخانه در آزمایشگاه، جمع‌آوری و آماده‌سازی اسپرم و اضافه کردن آن به این محیط کشت است.
لقاح تخمک و اسپرم در آزمایشگاه معمولا در فاصله 12 تا 48 ساعت صورت می‌گیرد. رویان بالقوه تولید شده در یک محیط رشد قرار داده می‌شود و به طور دوره‌ای زیر نظر قرار می‌گیرد تا مراحل تقسیم به دو سلول، چهار سلول و هشت سلول را بگذراند.
در طول این دوره، مادر هورمون پروژسترون دریافت می‌کند تا پوشش داخلی رحم او برای کاشتن رویان آماده شود. رویان که در این مرحله به آن "بلاستوسییست" می‌گویند، از طریق دهانه رحم به درون رحم آزاد می‌شود. در طی یک دوره سه و نیم‌روزه این بلاستوسیست درون محیط داخلی رحم شناور به نظر می‌ر‌سد. اگر عمل موفقیت آمیز باشد، رویان بالاخره در دیواره رحم کاشته می‌شود و بارداری رخ می‌دهد.
هر مرحله IVF ممکن است دچار مشکلاتی شود، اما حساس‌ترین و مشکل‌‌سازترین مرحله، مرحله کاشته‌شدن موفقیت‌آمیز رویان وارد شده به رحم است.
یک توضیح ممکن است این باشد سلول تخم در آزمایشگاه با سرعت کمتری نسبت به سلول تخم درون بدن رشد می‌کند، و همچنین رشد تخم در آزمایشگاه و رشد بافت پوششی رحم مانند باروری طبیعی به طور دقیق هماهنگ‌شده نیست.
مراحل انجام عمل IVFچیست
روز عمل، نمونه اسپرم از مرد و تخمک تحت یک بیهوشی کوتاه و موقت از زن گرفته می شود. سپس اسپرم و تخمک در آزمایشگاه جنین شناسی در محیط کشت مجاور یکدیگر قرار داده می شود تا اسپرم خودش وارد تخمک شده و آن را بارور کند.
به تخمک لقاح یافته، جنین گفته می شود. جنین تک سلولی شروع به تقسیم می کند و یک جنین چند سلولی ایجاد می کند. جنین پس از 48 تا 72 ساعت به رحم زن منتقل می شود تا در آنجا لانه گزینی کند و بارداری انجام شود. پس می توان مراحل انجام عمل IVF را به چهار مرحله تقسیم کرد. مرحله اول: تحریک تخمدان، مرحله دوم: تخمک گیری، مرحله سوم: لقاح اسپرم و تخمک، مرحله چهارم: انتقال جنین.
در مرحله اول برای تحریک تخمدان ها، از داروهای هورمونی استفاده می شود. تزریق عضلانی آمپول HMG تخمدان ها را برای رشد فولیکول تحریک می کند و تزریق عضلانی آمپول HCG باعث بلوغ تخمک ها و انجام تخمک گذاری می شود.
بیشتر بخوانید: شرایط، قوانین و احکام شرعی رحم اجاره‌ای
در مرحله عمل، تخمک گیری با یکی از دو روش لاپاراسکوپی یا با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژینال امکان پذیر است که در پژوهشکده رویان این کار با استفاده از روش دوم انجام می گیرد. در روش دوم نیازی به بیهوشی عمومی نیست و با یک بیهوشی کوتاه مدت یا بی حسی موضعی قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافی، پزشک فولیکول ها را مشاهده می کند و مایع فولیکولی همراه با تخمک کشیده می شود که به این عمل اصطلاحا" پانکچر می گویند.
در مرحله سوم، عمل لقاح اسپرم و تخمک در محیط کشت آزمایشگاه انجام می گیرد. با توجه به اینکه برای بالا بردن درصد موفقیت چندین تخمک لقاح می یابد. تعداد جنین های تشکیل یافته زیاد است. اگر این جنین ها کیفیت مطلوبی داشته باشند تعدادی از آنها با صلاحدید زوج منجمد و نگهداری می شوند تا درصورت نیاز برای بارداری های بعدی از این جنین ها استفاده شود.
در مرحله چهارم یا انتقال جنین نیز نیازی به بیهوشی نیست. جنین یا جنین ها به وسیله یک کاتتر به داخل رحم منتقل می شوند و یکی دو ساعت بعد از انتقال جنین، بیمار مرخص می شود.
مزایا و محدودیت‌های عمل IVF
یکی از مزایای IVF این است که قبل از انتقال جنین، عمل لقاح قابل مشاهده است و در صورتی که اسپرم با تخمک لقاح پیدا نکند می توان در نوبت های بعدی شرایط لقاح را تغییر داد.
مزیت دیگر IVF این است که اگر یک بیمار فاقد لوله های رحمی باشد نیز بدون مشکل، عمل IVF انجام می شود. اما محدودیت IVF آن است که میزان بارداری در زنان بالای 40 سال به علت پایین بودن کیفیت تخمک ها ی زن کاهش می یابد.
کارهایی که قبل از لقاح مصنوعی باید انجام شود
بعد از آزمایش های روتین، آزمایش هورمونی و ویزیت زوج توسط متخصصان در صورتی که روش درمانی IVF پیشنهاد شود مراحل زیر طی می شود:
1)روز دوم یا سوم قاعدگی برای بررسی وضعیت تخمدان ها و رحم سونوگرافی انجام می شود.
2)بعد از انجام سونوگرافی با نظر متخصص دارو جهت تحریک تخمک گذاری تجویز می شود.
3)طی مرحله مصرف دارو پنج الی شش نوبت سونوگرافی براساس میزان واکنش تخمدان ها انجام می شود.
4)زمانی که فولیکول ها به اندازه مناسب می رسد داروی HCG تزریق می شود و بیمار آماده عمل تخمک گیری می شود.
5) حدود 36 ساعت بعد از تزریق HCG و هم زمان با دریافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمایشگاه انجام می شود.
مراقبت‌های پس از عمل لقاح آزمایشگاهی
یک تا دو ساعت پس از عمل انتقال جنین بیمار مرخص می شود. توصیه می شود طی 3 الی 4 روز بعد از عمل فعالیتهای شدید که منجر به خستگی مفرط می شود نداشته باشد. بدیهی است آرامش روحی و روانی و پرهیز از شرایط پراضطراب می تواند در موفقیت عمل مؤثر باشد. معمولا 10 الی 12 روز بعد از انتقال جنین بیمار به آزمایشگاه هورمونی مراجعه می کند تا مقدار BHCG خون اندازه گیری شود. افزایش این هورمون اولین نشانه حاملگی است.
منابع: همشهری- سایت رویان
12jav.net