اصول و استانداردهای نورپردازی در مناظر شهری

گیاهان، مجسمه‌ها، آب‌نماها و سایر مبلمان شهری نیز مواردی هستند که در فضا قرار دارند. در کنار این دو موضوع، فضایی که رفتارها و فعالیت‌های  افراد جامعه در آن شکل می‌گیرد، عناصر فضای شهری هستند که باید به نورپردازی آنها توجه ویژه شود.

انواع منابع نوری

منابع نوری یا چراغ‌های‌‌ استفاده‌شده در نورپردازی شهری انواع مختلفی دارند. این منابع بسته به شکل انتشار نور آنها به سه دسته منابع نقطه‌ای، خطی و سطحی تقسیم می‌شوند که می‌توانند براساس نوع استفاده‌‌ای که از آنها می‌شود، در فضا آشکار یا پنهان باشند. زمانی که آشکاربودن منبع نور در فضا احتمال خیرگی را افزایش می‌دهد یا منظر نامطلوب و ناهماهنگی با کل فضا ایجاد می‌کند، باید منبع نور پنهان باشد. در این میان چنانچه منبع نور به‌صورت چراغ در فضا دیده می‌شود، باید به‌صورتی جانمایی شود که در روز با سایر مبلمان مستقر در فضای شهری هماهنگی داشته باشد؛ در این صورت است که چراغ در طول روز به‌عنوان یک اثر هنری در فضا حضور دارد و هنگام شب به روشنایی و ایجاد فضایی دل‌نشین کمک می‌‌کند.

 رنگ و شدت‌های مختلف نور در نورپردازی و زاویه نور، مواردی است که در طراحی نورپردازی شهری باید به آن حساس بود. حضور منبع نور نسبت به هدف نورپردازی می‌تواند وضعیت‌های مختلفی به خود گیرد. تابش نور از بالا، پایین، مستقیم (از روبه‌رو و از پشت سر) و زاویه‌دار (از بالا و پایین)، حالت‌هایی هستند که در آن منبع نور خارج از عنصر مورد نورپردازی قرار می‌گیرد. در برخی موارد نیز منبع نور در خود عنصر کار گذاشته می‌شود. نورپردازی‌ای که شهرداری تهران در حد فاصل چهارراه ولیعصر تا تجریش روی درختان انجام داده، از این نوع است؛ در این کار اگر منابع نوری به‌دقت در لابه‌لای درختان جاسازی شوند، سایه‌های بسیار زیبایی را از شاخ و برگ درختان در کف ایجاد می‌کنند و درخت را طوری روشن می‌کند که به نظر می‌رسد با نور مهتاب روشن شده است.

انواع نورپردازی

نورپردازی از پایین معمولا در سطوح افقی یا برای نورپردازی فواره‌ها و درخت‌ها استفاده می‌شود. این نوع از نورپردازی در سطوح افقی مانند کف خیابان، معمولا برای جهت‌دهی به مسیر یا تقسیم کف کاربرد دارد. با توجه به زاویه رو به بالای نورپردازی از پایین و امکان زیاد خیرگی و آلودگی نوری ناشی از آن، در کاربرد آن باید دقت و حساسیت بسیاری به خرج داد و تا حد ممکن باید چراغ به‌صورت مخفی کار گذاشته شود. نورپردازی مستقیم نیز در ارتباط با نورپردازی سطوح عمودی مانند نما، بیلبورد و تابلوی تبلیغاتی و احجام ‌مانند مجسمه و گیاهان، در فضاهای شهری کاربرد دارد.

نورپردازی از بالا، معمولا با منابع نور نقطه‌ای یا خطی و بدون پنهان‌کردن منبع نوری انجام می‌شود که به‌دلیل عادت چشم به این نوع از نورپردازی (هم‌جهتی با نور خورشید) بسیار معمول است. این روش نورپردازی در تمام سطوح عمودی، افقی، احجام مختلف و فضاها استفاده می‌شود.

نورپردازی از درون و حساسیت‌های آن

قراردادن منبع نور در عنصر قرار است به‌وسیله نورپردازی برجسته شود، اگر به‌درستی و بجا باشد می‌تواند اثرات مطلوبی ایجاد کند. این حالت نورپردازی برای سطوح عمودی، احجام و فضاها کاربرد دارد. جانمایی منابع نوری درون بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی پرکاربرد است که چنانچه به‌درستی و با شدت نور مناسب انجام شود، باعث خیرگی می‌شود. نور ناشی از روشنایی داخلی ساختمان‌های تاریخی، تجاری و اداری، شب‌هنگام که در نمای آنها قابل مشاهده است، از موارد نورپردازی سطوح عمودی با این روش به شمار می‌رود.

چنانچه نورپردازی از درون به‌درستی انجام نشود، علاوه بر اختلال در محیط، ممکن است باعث ایجاد نورهای خیره‌کننده شود که افراد را از فضا فراری می‌دهد، به‌همین‌دلیل است کارشناسان معتقدند هم‌خوانی نورپردازی با شخصیت کلی محیط و پرهیز از تضاد بیش‌ازحد باید در نورپردازی رعایت شود تا محیط آرامی در شهر ایجاد کند.