رها در فضای مجازی

دوات آنلاین-نزدیک به یک دهه است که شبکه‌های مجازی به‌‌طور گسترده در زندگی افراد جوامع مختلف رسوخ‌ کرده است. در این سال‌ها تنوع و جذابیت این شبکه‌ها و رقابتی که در ارائه خدمات به کاربران داشته‌اند، باعث شده کمتر کسی توان جدا ماندن از آنها را داشته باشد. این شبکه‌ها از چنان قدرتی برخوردارند که علاوه بر این‌که می‌توانند قدرت زایش در اقتصاد، اجتماع و فرهنگ افراد جامعه داشته باشند، به همان نسبت هم می‌توانند افراد را به مسیری تاریک هدایت کنند. این روزها در کنار صحبت ‌از مزیت‌‌های این فضا، هشدارهایی هم درباره مضرات و آسیب‌های آن یافت می‌شود. حسین بحرینی، روان‌شناس، در گفت‌وگو با «جامعه پویا» می‌گوید: یکی از ویژگی‌های این شبکه‌ها این است که آدم‌های تنها را که از جامعه کنار افتاده‌اند یا خود تصمیم ‌به کناره‌گیری گرفته‌اند، به سمت خود جذب می‌کند.

در دنیای امروز به دلیل افزایش زندگی شهری و پیچیدگی‌های آن، روابط افراد در محیط‌های واقعی کاهش‌ یافته و شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بستر خوبی است تا تنهایی افراد را برطرف کند. از آنجا که طبیعت انسان این است که علایق و نظرهای خود را با افراد دیگر جامعه به اشتراک بگذارد، این فضا بستر خوبی است تا به دور از محدودیت‌های موجود در جامعه، هر فکر، علاقه و نظری منتشر شود و در معرض دید دیگران قرار گیرد. بحرینی می‌افزاید: این موضوعی است که تمام کشورهای دنیا به آن مبتلا هستند. چندی پیش محققان روسی اعلام کردند تنهایی باعث شده تا جوانان این کشور به شبکه‌های مجازی پناه ببرند. این جوانان در این شبکه‌ها به دنبال دوستان ‌جدیدی هستند تا آنها را تأیید کنند. موضوعی که به اعتقاد بحرینی باعث می‌شود افراد و به‌ویژه جوانان از ارتباطات اجتماعی در زندگی واقعی غلفت کنند. گرچه این روابط در فضای مجازی از طرفی باعث افزایش برخی روابط واقعی می‌شود، یعنی فضای مجازی می‌تواند مقدمه شکل‌گیری روابطی در فضای واقعی باشد.

بحرینی به مقایسه شبکه مجازی و زندگی واقعی می‌پردازد. از نظر او در زندگی واقعی، انسان‌ها باید احساس مسئولیت  کنند، چرا که بر هم تأثیر می‌گذارند. آنها واکنش‌های یکدیگر درباره هم را به صورت واقعی می‌بینند و همین باعث می‌شود تا از انجام بسیاری از کارها خودداری کند؛ چرا که معتقدند باعث انگ‌خوردن و مورد قضاوت قرار گرفتنشان می‌شود.

فضای مجازی و دامن‌زدن به اختلالات روانی

چنین دیدی به شبکه‌های مجازی و ارتباط  افراد در این شبکه‌ها وجود ندارد. به گفته این روان‌شناس، افراد شبکه‌های مجازی در برابر صحبت‌ها و انتشار رفتار خود احساس مسئولیت نمی‌کنند؛ چرا که در این فضا رها هستند و هیچ نظارت و حد و حدودی که مانع ارائه رفتار و صحبت‌هایشان شود، وجود ندارد و در این میان اگر افراد کنترل بر خود و شخصیتشان نداشته باشند، می‌توانند خطرناک باشند. بحرینی می‌افزاید: انسان در فضای مجازی احساس گناه نمی‌کند، همین باعث می‌شود آدم‌ها را تخریب کنند، تهمت بزنند و درباره هم قضاوت‌های نادرستی داشته باشند. با این همه باز این موارد درباره دیگران است. به گفته بحرینی فضای نامحدود مجازی و وسوسه وجود امنیت در این فضا، موجب انزواطلبی بیشتر، بروز اختلالات خلقی، خیالپردازی‌ها و رؤیاپردازی‌های بی‌نتیجه و اثرات روحی و روانی می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود تا  افراد به دلیل ضعف‌های شخصیتی به‌مرور نتوانند با واقعیت‌های زندگی کنار بیایند و سازگار شوند، تمام وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند و درحقیقت در فضای مجازی زندگی می‌کنند. در این مسیر این افراد عقاید و نظرات  خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند، موضوعی که به اعتقاد بحرینی باعث افزایش و دامن‌زدن به اختلالات روانی می‌شود.

آموزش و اخلاق‌مداری

این روان‌شناس درباره راه‌حل‌های جدا ماندن افراد جامعه به‌ویژه جوانان و نوجوانان از این آسیب، پیشنهاد می‌دهد که والدین و نهادهای آموزشی مانند آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها، آموزش‌های لازم و شرایط حضور در این فضاها را گسترش دهند. در این میان والدین باید نوجوانان را برای کسب تجربه‌های جدید همراهی کنند. در این میان آموزش اخلاق و رعایت آن در تمام شئونات زندگی اجتماعی پیشنهادی است که این روان‌شناس بر آن تأکید می‌کند.

دوری بچه‌ها از خانواده